Een aangrijpend verhaal geschreven vanuit een bijzonder perspectief

Schrijfster, actrice en kostuumhistoricus Lucy Adlington (1970) schreef meerdere boeken, zowel non-fictie als fictie, waarin kleding in oorlogstijd vaak een rol speelt. Naar aanleiding van haar fictieve verhaal over het naaiatelier in Auschwitz, Het rode lint, ontving ze reacties van mensen wiens familieleden kleermaaksters waren in het kamp. Adlington besloot verder onderzoek te doen en over te gaan tot het schrijven van een boek vol feiten: De kleermaaksters van Auschwitz. Hierin vertelt Adlington het verhaal van vijfentwintig vrouwen die in de Obere Nähstube (het kleermaakatelier) de verschrikkingen van Auschwitz-Birkenau het hoofd probeerden te bieden. De vertaling is van Irene Goes.

Het boek begint niet direct bij de gruwelijkheden in het concentratiekamp in Polen, maar bij de levens van de vrouwen van vóór hun deportaties. Ze beschrijft hoe de kledingindustrie bijna volledig in handen was van vakkundige Joden, die met de grootste precisie en bedrevenheid kleding vervaardigden en hoe zij de armoede en gevangenschap in werden gedreven. Door ook deze start van de oorlog op te nemen, ontstaat er een complete tijdlijn en een volledig beeld van de opkomst van het naziregime en de gevolgen die dit had voor vele onschuldige mensen.

In de hoofdstukken die volgen vertelt de schrijfster over de ontwikkeling van de oorlog. Eerst buiten de kampen en later in Auschwitz zelf. Soms uitgebreid, dan weer beknopt. Van de ontvangst in het kamp tot de situaties in de barakken, de hygiëne, de martelingen, het werk, de vriendschappen en de gevaren. Alles wat Adlington beschrijft doet ze in relatie tot de kleding en mode. Ze laat zien welke rol dit speelde bij het uitoefenen van macht, het tonen van verzet en het redden van levens. In het gehele boek wordt er veel minder gekeken naar kleding vanuit modieus oogpunt, maar veel meer vanuit economisch en sociaal-emotioneel perspectief. Een bijzondere maar bovenal interessante en diepgaande invalshoek.

Na de eerste hoofdstukken over de opkomst van het Derde Rijk en de situatie in Auschwitz wordt verslag gedaan van het in 1943 door de vrouw van de kampcommandant opgerichte Obere Nähstube; het hoogste naaiatelier. In rap tempo groeide het aantal werkzame vrouwen die kleding maakten en verstelden voor de SS. In het hol van de leeuw bood het naaiatelier een schuilplek waar naaisters en anderen redding vonden. Gedurende het boek passeren vele namen de revue. Dit maakt het enerzijds moeilijker te volgen, anderzijds laat het zien hoeveel vrouwen en families de verschrikkingen werden aangedaan.

Het verhaal van de naaisters – en de vele andere mensen in Auschwitz – is afschuwelijk en beklemmend. De levendige schrijfstijl van de auteur maakt alles tot in detail de situatie duidelijk en zorgt ervoor dat De kleermaaksters van Auschwitz zo prettig leest als historische fictie. De toevoeging van foto’s van de vrouwen en hun families en de illustraties uit modebladen uit de jaren voorafgaand en gedurende de oorlog brengen het verhaal nog sterker tot leven. De vrouwen zijn niet langer onbekende namen van een lijst, maar mensen die daadwerkelijk hebben bestaan, vrouwen met een gezicht.

Voor het schrijven van De kleermaaksters van Auschwitz heeft Adlington zich gebaseerd op legio bronnen, waaronder persoonlijke gesprekken met de laatst overgebleven naaister, getuigenissen, documenten, bewijsmateriaal en herinneringen. Het nadrukkelijke verband dat Adlington legt in De kleermaaksters van Auschwitz tussen het Hitlers Derde Rijk en de kledingindustrie is zeer boeiend. Het verhaal is uniek in zijn soort en zeer waardevol. Door de prettige schrijfstijl is het voor een breed publiek toegankelijk.