Het karakter van een stoomtrein, maar een die harten steelt
De laatste trein naar vrijheid vertelt het verhaal van de Nederlandse Truus Weismuller die ten tijde van de Tweede Wereldoorlog kinderen uit het Duitste rijk smokkelde in de hoop ze een veiliger thuis te kunnen bieden. Met gevaar voor eigen leven reist ‘tante Truus’, zoals zij door de kinderen wordt genoemd, vanuit Amsterdam de Duitse grens over. Op een dag komt ze voor de uitdaging te staan zeshonderd kinderen te redden.
De Amerikaanse Meg Waite Clayton (1959) schreef meerdere boeken waarin zij rollen weglegde voor sterke vrouwen. Met De laatste trein naar vrijheid wist ze internationaal door te breken. Hoewel het een fictief verhaal betreft, is het gebaseerd op kindertransporten die daadwerkelijk hebben plaatsgevonden. Het boek is een eerbetoon aan Amsterdamse Geertruida Weismuller-Meijer, die sinds 1933 kleine groepen kinderen wist te redden, door meermaals af te reizen naar Duitsland.
Naast het verhaal van Truus volgt de lezer twee andere verhaallijnen. De tieners Stephan (zoon van een rijke Joodse chocoladefabrikant) en Zofie-Helene (dochter van twee journalisten) groeien op in Wenen. Via de opa van Zofie-Helene leren de twee elkaar kennen en ontstaat er een hechte vriendschap. Stephans voorliefde voor taal en theater en de wiskundeknobbel van Zofie-Helene maakt hen tot bijzondere personen. Maar net als tieners van alle tijden worstelen zij met hun gevoelens. Aan de ene kant speels en onverschrokken, maar aan de andere kant op weg naar volwassenheid. Tot slot is er nog een derde verhaallijn; die van de Duitse SS’er Adolf Eichmann. Hij wordt aangesteld om in Zwitserland het ‘Jodenprobleem’ op te lossen en geeft zo een derde kijk op het verhaal.
De verhaallijnen houden het boek tot het einde toe boeiend. Toch moet de lezer flink doorbijten alvorens het plot spannend en meeslepend wordt. Clayton neemt veel tijd om achtergronden uit te diepen en personages vorm te geven. De korte hoofdstukken met de verschillende verhaallijnen wisselen elkaar op dat punt in het verhaal te snel af. De combinatie met poëtische, maar lange zinnen maken het ingewikkeld en zeker in het begin moeilijk te volgen. Pas wanneer de situatie in Oostenrijk omslaat, weet het indrukwekkende verhaal de lezer in zijn greep te krijgen.
Weliswaar maken die prachtig geformuleerde zinnen het verhaal in het begin lastiger te volgen, toch weten zij het zware plot ook te verlichten. Het wordt hierdoor geen melodramatisch geheel, maar het ontroert wel, zeker doordat liefde meerdere gezichten kent in dit aangrijpende oorlogsverhaal.
‘Haar heldere stem bleef ergens in Stephans binnenste steken, als de eerste hoge bes in het “Ave Maria” van Schubert – haar stem en de lyrische klanken van haar naam, Zofie-Helene, en de nabijheid van haar borsten.’
Naast de thema’s liefde, vriendschap en oorlog heeft Clayton onderwerpen als moederschap, rijkdom en ziekte op een mooie manier in elkaar verweven. Daarbij moet de rol van sterke onafhankelijke vrouwen niet worden onderschat. Vrouwen zoals tante Truus, de jonge Zofie-Helene, haar moeder en die van Stephan laten je afvragen wat jij zou doen in tijden van oorlog. Hoe ver zou jij gaan om kinderen te beschermen?
De laatste trein naar vrijheid laat zien hoe eind jaren dertig van de vorige eeuw een samenleving in een korte periode veranderde, hoe een groep mensen werd geïsoleerd, gediscrimineerd en uitgeroeid. Het vertelt het minder bekende verhaal van de kindertransporten, hoe ouders het risico namen hun kinderen nooit meer te zien in ruil voor hun veiligheid. En het geeft hoop. Hoop dat er altijd sterke vrouwen als tante Truus zullen zijn, die hun eigen veiligheid opgeven om dat van anderen te redden.
‘Het was haar aangedaan, net als hem en Walter, door omstandigheden, door afkomst. Door het feit dat de hele wereld passief toekeek terwijl iemand, wie dan ook, in opstand moest komen.’
Als een stoomtrein die langzaam opgang komt, neemt Meg Waite Clayton de lezer in Een laatste trein naar vrijheid mee door het vooroorlogse Europa en weet ze te betoveren en te raken.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Sanne de Graaf
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
