Leest als een dagboek, ziet eruit als een dagboek

Het oeuvre van Joke van Leeuwen (1952) kenmerkt zich door de grote hoeveelheid jeugdliteratuur die ze schreef. Zo kennen we de uit Den Haag afkomstige schrijfster onder meer van Deesje en Iep!. Maar ze schreef ook meerdere dichtbundels, romans en non-fictie voor volwassenen. Haar boeken werden veelvuldig vertaald en bekroond.

De titel Ik heet Reinier en ons huis is afgebrand vat het boek perfect samen. Reinier woont met zijn familie in een oud pand dat tijdens een nacht door kortsluiting volledig in de as wordt gelegd. Door een oplettende voorbijganger weet hij ternauwernood via de dakgoot te ontsnappen. In zijn dagboek vertelt Reinier over wat er gebeurde, hoe hij zich voelt en de spullen die zijn verdwenen. Maar die spullen zijn niet het enige dat hij moet missen. Al zijn herinneringen liggen in het afgebrande huis. Die van hem, én die van de bewoners voor hem. Gelukkig komt Reinier het een en ander te weten over de geschiedenis van zijn oude huis en kan hij dat bewaren in zijn dagboek.

Van Leeuwen studeerde grafische kunsten en geschiedenis in respectievelijk Antwerpen en Brussel. In Ik heet Reinier en ons huis is afgebrand laat ze al haar talenten zien. Niet alleen is het verhaal van Reinier opgetekend in haar zo kenmerkende grappige en gevatte schrijfstijl, ook is het boek grafisch gezien prachtig opgemaakt én voegde ze stukjes geschiedenis toe door te vertellen over de bewoners van lang geleden. Alles tezamen zorgt ervoor dat het boek niet alleen leest als een dagboek, maar er ook zo uit ziet. Alleen het omslag wekt niet die indruk. Maar als het boek eenmaal opengeslagen is, is het net of de lezer heimelijk de gevoelens en belevenissen van Reinier onder ogen komt. Hij heeft zijn verhaal op lijntjespapier opgeschreven en voorzien van foto’s, knipsels en tekeningen. Logischerwijs schrijft hij vanuit de ik-persoon alle gedachten op die in zijn hoofd rondwaren. In korte zinnen en met sprongen die het kinderbrein kan maken, lezen we mee, vergetend dat dit een leesboek is en geen echt dagboek. Mogen we eigenlijk wel Reiniers dagboek lezen?

In de nuchtere gedachten van Reinier zit behoorlijk wat emotie verborgen. Het is voor zowel kinderen als volwassenen aangrijpend wanneer je veilige omgeving vernietigd wordt door vlammen. Angst, verdriet, boosheid: allemaal logische gevoelens waar iedereen op zijn eigen manier mee om probeert te gaan. Reinier omschrijft zijn eigen worsteling, maar ook die van zijn ouders. Zijn moeder die neerslachtig is en zijn vader die boos kan zijn.

'Mijn vader weet geloof ik niet goed hoe huilen gaat. Hij wordt bozig. Misschien is het een soort huilen dat binnenblijft.'

Joke van Leeuwen heeft met Ik heet Reinier en ons huis is afgebrand een rijk en liefdevol boek gevormd. Door mee te lezen in het dagboek van het hoofdpersonage is het net alsof je hem kent. Het is onvermijdelijk dat je van Reinier gaat houden, of zelfs even denkt hem te zijn. Daarmee worden zijn gevoelens en belevenissen echt en lijken die van jouzelf niet zo vreemd meer. Ondanks de dramatisch gebeurtenis die centraal staat, is het boek nergens echt zwaar. Van Leeuwen, of eigenlijk Reinier, gaat luchtig met het geheel om en laat daarmee het flexibele karakter van kinderen zien. Maar wie écht goed leest, weet wel beter.