Een duister verleden

Joanne Harris geniet waarschijnlijk de meeste bekendheid als auteur van het boek Chocolat uit 1999. Het boek werd een jaar later verfilmd en genomineerd voor vele Oscars en andere prijzen. Een klasse apart is na Schaakmat (2006) en Blauwe ogen (2010) het derde deel in een trilogie, dat zich afspeelt in het fictieve plaatsje Malbry en met de jongensschool St. Oswald als decor. Harris is zelf jarenlang werkzaam geweest op een jongensschool en houdt van de sfeer van weleer die in dit soort scholen aanwezig is. Haar karakter Roy Straitley heeft ze dan ook gedeeltelijk gebaseerd op haar eigen ervaringen.

St. Oswald, gevestigd in een oud, muf gebouw, is een traditionele school voor jongens uit de betere kringen. De kerk heeft nog een duidelijke conservatieve invloed op het dagelijkse schoolleven: problemen bespreek je met de kapelaan, geloof is belangrijk, op homoseksualiteit rust een groot taboe. Dat was zo in 1981 en dat is ook nog zo in 2005. St. Oswald gaat niet met z’n tijd mee.

De leraar klassieke talen, Roy Straitley, zit in de nadagen van zijn werkzame leven, houdt van St. Oswald en laat alles het liefst bij het oude. Alleen zijn er het afgelopen jaar nogal wat zaken voorgevallen op St. Oswald, waardoor er een frisse wind in de vorm van een nieuw schoolhoofd nodig is. Tot zijn schrik ontdekt Straitley dat het nieuwe hoofd Johnny Harrington is; iemand die vierentwintig jaar geleden een leerling van hem was en die destijds voor de nodige onrust heeft gezorgd. Door het innovatieve beleid van Harrington ontstaat er afgunst tussen de docenten, omdat een aantal van hen een baan in het management prefereert. Straitley daarentegen klampt zich vast aan het verleden en hij ontdekt dat de directie van plan is om hem eruit te werken.

Tegelijkertijd schrijft een onbekende persoon in een dagboek aan ene Mousey. Het is wel duidelijk dat de schrijver dingen heeft gedaan die het daglicht niet kunnen verdragen en hij spreekt zelf van de Kwaal die hem ertoe aanzette zijn sadistische daden te begaan. De hoofdstukken uit het dagboek maken duidelijk dat er vierentwintig jaar geleden veel meer speelde op en rond St. Oswald dan de docenten hadden kunnen vermoeden en dat de gevolgen van die gebeurtenissen ook in 2005 nog actueel zijn.

Harris verstaat de kunst om heel geleidelijk en onderhoudend uit de doeken te doen wat er in het verleden gebeurd is en één voor één de lijken uit de kast te laten komen. Daarbij weet ze je her en der ook nog subtiel op het verkeerde been te zetten. De religieuze en occulte elementen die in het verhaal verweven worden, zorgen voor een donkere, beklemmende sfeer.

Een klasse apart leent zich niet om af en toe een stukje in te lezen. Dat komt ten eerste door de sprongen in de tijd. De brieven aan Mousey zijn geschreven vanaf de herfst van 1981 en de hoofdstukken over het heden met Roy Straitley beginnen in september 2005. Tel daarbij op de vele ontwikkelingen, personages en af en toe een flashback en de chaos tijdens het lezen is soms compleet. Ten tweede heeft Harris een zeer gedetailleerde manier van schrijven die hier en daar zelfs wat hoogdravend wordt. De verhaallijn van Roy Straitley is erg langdradig en moeilijk doorheen te komen, de brieven aan Mousey zijn vlotter leesbaar.

Harris heeft zeker driekwart van de 457 bladzijden nodig om de aandacht van de lezer ten volle te verkrijgen en het zou begrijpelijk zijn als men eerder opgeeft. De doorlezer ontdekt in het staartje van het boek meer vaart en zal doorlezen als een paard dat de stal ruikt. Na de laatste bladzijde stiekem opluchting voelend dat het boek uit is.