Knappe reconstructie

In 2012 komt Roxane van Iperen met haar gezin in ’t Hooge Nest wonen; een prachtige oude villa in de bossen in Naarden. Bij de restauratie van het huis ontdekken zij in luiken in de houten vloeren en achter oude lambriseringen de overblijfselen van wat ooit de functie van het huis is geweest, namelijk een onderduikplek voor Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van Iperen weet: dit verhaal moet verteld worden. Tijdens een zes jaar durende research, waarbij ze onder andere spreekt met buurtbewoners rondom het huis, de kinderen van Janny en Lien Brilleslijper en vele archieven raadpleegt, ontrafelt ze de geschiedenis van ’t Hooge Nest.

’t Hooge Nest is het tweede boek van Van Iperen. Eerder gooide ze hoge ogen met haar debuutroman Schuim der aarde, waarmee ze de Hebban Debuutprijs 2017 in de wacht sleepte en was ze winnaar van de Hebban Award voor beste leesclubboek van het jaar 2016.

Janny en Lien Brilleslijper, twee Joodse zussen uit Amsterdam, komen uit een warm gezin met hardwerkende ouders. Waar Lien zich met hart en ziel in de dans- en muziekwereld stort, werkt Janny in de illegaliteit tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Ze zijn dan begin twintig. Ook in Nederland verhardt het klimaat in aanloop naar de Tweede Wereldoorlog. Begin 1941 begint de weerbaarheidsafdeling van de NSB met harde hand Joden in Amsterdam en Den Haag op te jagen. De sfeer wordt grimmiger en angstiger.

Lien heeft ondertussen een relatie met de Duitser Eberhard Rebling en Janny is getrouwd met Bob Brandes. Janny en Bob zijn direct doordrongen van de ernst van de situatie en worden actief in het verzet. Ze drijven onder andere een drukkerij voor illegale verzetsblaadjes in hun bovenwoning in Den Haag. Lien denkt in eerste instantie nog dat het niet zo’n vaart zal lopen met de Jodenvervolging, maar niet veel later begint ook haar verzetswerk.

Van Iperen heeft met de reconstructie van het leven van de zussen Brilleslijper een uniek oorlogsverhaal opgetekend. Het verloop van de oorlog is bekend, maar nog steeds zijn er persoonlijke verhalen niet verteld. Dit is er één van. Ontzettend knap hoe de auteur alle stukjes informatie over het feitelijke verloop van de oorlog heeft samengevoegd met de persoonlijke gebeurtenissen in het leven van de zussen. Een beeldend en zeer prettig leesbaar verhaal is het resultaat, waaruit boven alles de moed en onzelfzuchtigheid spreekt van Janny en Lien en hun echtgenoten. Zij boden opgejaagde Joden een veilige plek. Eerst in hun kleine woning in Den Haag en later in ’t Hooge Nest. Een plek waar mensen zo goed en zo kwaad als het ging wat konden ontspannen, waar kinderen in de tuin redelijk vrij konden spelen en waar Lien en Eberhard met hun optredens de mensen hun situatie even probeerden te laten vergeten, maar zeker níet hun Joodse afkomst.

Het boek is spannend. Incidenten waarbij Janny of één van haar familieleden ternauwernood uit handen van de Duitsers blijven bij controles of huiszoekingen zijn zenuwslopend om te lezen. Of het feit dat er in ’t Gooi veel sympathisanten van de NSB wonen en deze mensen niet te beroerd zijn om onderduikers aan te geven. Het maakt hun situatie er bijzonder hachelijk op. Desalniettemin zetten zij hun goede werk voort, tot het verraad aan toe en zelfs daarna in de kampen Westerbork, Auschwitz en Bergen-Belsen. Ondanks dat het perspectief in het verhaal bij de alwetende verteller ligt, zijn de angsten en dilemma’s van met name Janny zeer invoelbaar. Het kan niet anders of je wordt geraakt door wie zij was en wat ze voor anderen deed en dat heeft Van Iperen prachtig overgebracht.