De oogst van het leven en het veld

Een paar jaar geleden maakte ik kennis met de schrijver Knut Hamsun middels de boeken “Honger” en “Victoria”. Blij was ik daarom dat uitgeverij Oevers in september 2024 ook “Hoe het groeide” opnieuw liet uitgeven in een frisse, nieuwe vertaling van Michal van Zelm.

Knut Hamsun (1859-1952) is geboren als Knud Pedersen in het Noorse gehucht Vågå en was een groot schrijver en een voorbeeld voor diverse schrijvers die na hem kwamen, zoals Ernest Hemingway, Henry Miller, Virginia Woolf, Herman Hesse en Franz Kafka. Thomas Mann vond:
‘Hamsun is groter dan Dostojevski, niemand kent de menselijke geest beter dan hij.’
Knut Hamsun was één van de eerste schrijvers die de stream of consciousness-techniek toepaste in zijn verhalen. Voor zijn boek “Hoe het groeide” (Markens Grøde) uit 1917, ontving Hamsun in 1920 de Nobelprijs voor de Literatuur.
Hamsun was weliswaar een groot schrijver en de trots van Noorwegen, zijn naam werd echter negatief beïnvloed door zijn sympathieën voor nazi-Duitsland. Als Hamsun in mei 1943 Goebbels ontmoet, schenkt hij hem zijn medaille die hoorde bij de Nobelprijs als blijk van zijn enthousiasme voor het Derde Rijk.

“Het grote verdriet, het voorval – het was zeker voelbaar, het was gebeurd en de gevolgen konden niet uitblijven. Het goede laat meestal geen sporen na, het kwade sleept altijd gevolgen achter zich aan.”

“Hoe het groeide” is een eerbetoon van de strijd en samenwerking van boer en mens met de natuur. Het verhaal speelt zich ongeveer tweede helft 18e eeuw af en gaat over de familie van Isak en Inger in Sellanra, in Noord-Noorwegen. Bossen worden gekapt, velden ingezaaid, de kudde dieren groeit, kinderen worden geboren en groeien op, de bevolking neemt toe en de jaren gaan voorbij. Isak is onvermoeibaar, godvrezend, een man van weinig woorden en rechtvaardig en bouwt in de bijna 400 pagina’s die volgen aan zijn boerderij die ieder jaar een stukje groter wordt. Het landschap is idyllisch, maar kan hard zijn, want het leven wordt niet gedicteerd door de mens maar door de natuur.
Niet iedereen is geschikt voor werken op het land. Stadsmensen kunnen er niet aarden en zoeken in de handel of in de mijnbouw hun bron van inkomsten. Het handeldrijven en de mijnopbrengsten zorgen bij velen voor rijkdom wat daardoor steeds meer mensen trekt, maar na verloop van tijd droogt deze geldstroom op door de afname van vraag naar producten en sluiting van de kopermijn. De boeren blijven over en zijn rijk met wat ze zelf verbouwen en verzorgen waardoor ze voldoende graan, groenten, melkproducten, ei, wol en vlees hebben. Het geluk van wat God en de natuur Isak en zijn gezin schenken wordt zonder euforie verteld, maar de dankbaarheid is duidelijk voelbaar.

“Er kwamen allerlei tijden, het volgende jaar was er weer droogte en die martelde de oogst langzaam dood en verteerde de hoop van de mensen. Het koren stond te verzengen, de aardappel – die wonderlijke aardappel – verzengde niet, die bleef maar bloeien. Een hogere macht bestuurde alles, maar de weiden begonnen grijs te worden.”

“Hoe het groeide” is een episch verhaal dat rustig verteld wordt en zich kabbelend ontwikkelt. Tijdens het lezen van het verhaal van Isak en zijn vrouw Inger leek alles om mij heen wat langzamer te gaan. Ik heb enorm genoten van deze roman en ben blij dat ik nog meerdere boeken van Knut Hamsun kan ontdekken.