'Eerlijk zijn'
“ ’Ben je soms van plan een boek over me te schrijven?’
‘Misschien, als je wat minder liegt.’
Ze lachte schamper. ‘Hoor wie het zegt.’ ”
Adriaan van Dis’ moeder wil dood. En eindelijk begint ze te vertellen. Maar voor niets gaat de zon op: in ruil voor haar verhalen wil ze pillen, rust, een zachte dood. Ze vertelt met horten en stoten, soms een heel verhaal, soms alleen een flard. Over haar leven in Zeeland en in Indië, de oorlog, eenzaamheid, het kamp, haar eerste Just en haar tweede Just, over Van Dis’ drie halfzusjes en over hemzelf, het bastaardkind ("gebruiken als geuzennaam"). Van Dis maakt aantekeningen die hij later verwerkt tot boek en geeft haar zo "een papieren leven, […] of nog beter: een nieuw leven."
Het boek is een prachtig geschreven tragikomedie over het leven van een moeder, toen en nu: oud, verschrompeld en afhankelijk (zoon Van Dis moet bijvoorbeeld iedere week bonbons en amandelkrullen meenemen), maar tegelijkertijd eigenwijs en zelfstandig ("doe ik zelf"). De verteller beseft hoe sterk hij is gevormd door zijn moeder, in plaats van door zijn vader, wat hij altijd dacht. Waar zijn moeder tot nu toe slechts in de marge van Van Dis’ romans verscheen, is ze dit keer het onderwerp van schrijven. De verteller neemt geen blad voor de mond: zijn moeder is een boosaardige vrouw. Zij en haar verhalen worden onder de loep genomen, wat resulteert in een rijke biografie, waarin je ook het nodige te weten komt over Adriaan van Dis zelf en de eigenaardige relatie die hij tijdens haar leven met zijn moeder onderhield.
Je vraagt je af of de verteller en de schrijver dezelfde persoon zijn. Ze hebben veel gemeen: vader uit Indië, overleden, Hollandse moeder, zat in een jappenkamp, drie bruine halfzusjes, twee overleden, hij woonde in Parijs en heeft nu een houten huis in de Achterhoek. Van Dis (de schrijver) vertelt (in interviews etc.) over zijn eigen moeder alsof het dezelfde moeder is als in zijn boek. Maar Van Dis (schrijver en verteller) blijft ook vraagtekens plaatsen bij die waarheid. De auteur in een interview met de Volkskrant (8 november 2014):
“We leven in een tijd van realityshows die volledig gescript zijn, maar waarvan we toch willen dat het allemaal waar is. O wee als je de mensen teleurstelt en zegt dat het níet allemaal waar is! Ik wil natuurlijk dat het waar is als je het léést. Deze hele roman gaat over waar en onwaar. Hoe vertel ik een verhaal?”
Adriaan van Dis geeft toe dat hij ook de verteller is, maar: “wie ‘ik’ schrijft en zich die ‘ik’ iets laat herinneren, die liegt al”, aangezien je niet weet wat de herinneringen van een kind van tien zijn.
De verteller Van Dis schrijft ook over zijn nog te schrijven boek: de uitgever vraagt steeds hoe het staat met zijn nieuwe boek, maar hij is er nog niet aan begonnen, terwijl we er in feite natuurlijk in zitten te lezen. Er ontstaat een interessant spel tussen fictie en non-fictie, tussen waarheid en verzinsels en toevoegingen, of leugens, zoals Van Dis (de verteller en de schrijver) het zelf noemt. Hij legt er in het boek voortdurend de nadruk op, al in het motto valt te lezen:
“You must sacrifice your family on the altar of fiction”
David Vann
Het spel tussen waarheid en verzinsels houdt je aandacht tot de laatste bladzijde vast en laat je steeds nadenken over wat een verhaal is en hoe een verhaal zich ontwikkelt. Waar ligt de grens tussen waarheid en leugen eigenlijk?
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
