Een standaardverhaal over uitverkoren tieners, maar dan onder water

Tom en Shantea zijn twee tieners met normale problemen als een pestkop op school en ouders die in scheiding liggen. Maar dan merkt Tom dat zijn lichaam vreemd reageert op water: als hij nat wordt, verandert hij in een visachtig wezen. Zijn vader, Johan, onthult dat Tom en Shantea afstammen van een ras van ‘vismensen’ dat diep in de oceaan leeft. Maar voor Johan de kinderen mee naar huis kan nemen en aan hun families voor kan stellen, wordt hij gekidnapt door een kwaadaardige haai. Het is aan Tom en Shantea om hem te redden en een oorlog te voorkomen.

De Anumoria Initiatie is het debuut van Robert Bijman (1967), en het eerste deel in een serie. Officieel is het sciencefiction, maar de technische verklaringen zijn minimaal. De talenten van de vismensen (van vorm veranderen, telepathie) zijn het gevolg van genetische experimenten van buitenaardse wezens met twijfelachtige kennis van zaken (‘in de zee is telepathie de enige vorm van communicatie’). De technologie (heel geavanceerde robots en computers, replicatoren zonder duidelijke energiebron) is ontwikkeld door leden van de koninklijke families (die in tegenstelling tot landmensen veel meer dan 8% van hun hersens gebruiken – ‘kun je nagaan hoeveel hoger wij op de ladder van de ontwikkeling staan’). De meeste wetenschappelijke achtergrond had zonder problemen vervangen kunnen worden door ‘het is magisch’.

Ook de plot doet erg aan traditionele epische fantasy denken. Tom en Shantea zijn uitverkoren kinderen van koninklijke bloede, die al hun talenten bij hun geboorte hebben meegekregen. Ze krijgen een paar lessen, maar streven hun leermeesters al snel voorbij, en voor ze het weten ligt het lot van het koninkrijk in hun handen. Er is een ongecompliceerde vijand en een duidelijk einddoel, dat bereikt kan worden door een reeks van tevoren vastgelegde missies te voltooien.

Zolang je accepteert dat de wereld eerder magisch dan wetenschappelijk is, is het een kleurrijke plek om in rond te lopen. Het is leuk dat het verhaal zich onder water afspeelt in plaats van in een parallelle of volledig verzonnen wereld, en het is verfrissend dat Bijman zijn eigen fantasie gebruikt in plaats van terug te vallen op Atlantis-mythen. Maar hij schrijft zichzelf wel in een hoek. Aan de ene kant wil hij een geïdealiseerde, harmonieuze samenleving neerzetten. Aan de andere kant moeten de helden wel wat te doen krijgen. En omdat de inferieure landmensen geen rol in het verhaal spelen, moeten de tegenstanders uit de onderwatermaatschappij zelf voortkomen.

Hier en daar lijkt Bijman een opzet te maken om geloofwaardige conflicten te creëren. Een koning dementeert maar blijft regeren. En de landmensen op wie de zeewezens zo neerkijken blijken af te stammen van een groep die in opstand kwam tegen de buitenaardse bezetters, terwijl de voorouders van de zeemensen juist hielpen die opstanden te onderdrukken. Met andere woorden, generaties later zijn de nazaten van de collaborateurs beter af dan (en kijken ze neer op) de nakomelingen van de verzetshelden – een interessant uitgangspunt. Maar Bijman schrikt terug voor de implicaties van zijn mythologie (of heeft ze niet opgemerkt), en kiest voor de simpele oplossing. Zeemensen zijn superieure wezens, hun maatschappij is vreedzaam en geweldloos, alleen is een aantal van hen zonder duidelijke reden boosaardig of krankzinnig (het boek maakt geen onderscheid tussen de twee).

Die harde scheiding tussen goed en slecht werkt sterk door in de karakters. De helden kibbelen onderling wat, maar ze houden allemaal van elkaar en conflicten zijn meestal na een paar minuten vergeven of vergeten. De schurken hebben nog minder diepte. De Anumoria Initiatie is een boek met weinig subtekst of nuance. Ieder gevoel wordt uitgesproken – meestal door de karakters zelf – en ieder plan en iedere motivatie wordt toegelicht. Emoties lijken vaak niet uit de karakters zelf voort te komen, maar zijn eerder kledingstukken die zoals het uitkomt aan- en uitgetrokken worden (zo worden zorgen en verdriet om een gekidnapte vader gemakkelijk vergeten als het tijd is de stad te bezichtigen). En het is lastig je in karakters in te leven als die voortdurend aan je ‘uitgelegd’ worden.

De Anumoria Initiatie is al met al een vrij simpel, ongecompliceerd boek. Het leest makkelijk weg, maar is niet erg nieuw en bevat geen grote verrassingen.