Popcorn-steampunk in een bekend jasje

Aan het eind van de negentiende eeuw komt de zestienjarige Tessa Gray alleen en blut aan in Southampton. Ze komt uit New York, maar nadat haar tante (die haar voogd was) onverwacht is overleden, wil ze zich bij haar broer voegen, die eerder dat jaar naar Londen is geëmigreerd. Op de kade wordt ze echter opgepikt door twee vreemde vrouwen, die haar gevangenhouden en onder bedreiging leren haar vreemde gave te gebruiken. Maar voor de twee hun snode plannen kunnen voltooien, wordt Tessa gered door een groep Nephilim, mensen met engelenbloed die de relaties tussen mensen en bovennatuurlijke wezens bewaken. Tessa vertrouwt het niet helemaal, maar neemt hun hulp aan om haar broer te vinden en meer over zichzelf te weten te komen.

De ijzeren engel is het eerste deel in de trilogie De helse creaties (Infernal Devices), die voorafgaat aan een eerder gepubliceerde serie De kronieken van de onderwereld (The Mortal Instruments). Cassandra Clare is begonnen als fanficschrijver; De kronieken van de onderwereld is een bewerking van die fanfic. Clare is verschillende keren beschuldigd van plagiaat (zie bijvoorbeeld hier, hier en hier), maar is nooit veroordeeld omdat (zolang je niet woord voor woord overschrijft) de grens tussen inspiratie en plagiaat vaag is.

Of de beschuldigingen waar zijn of niet, De ijzeren engel is een tamelijk gemiddeld boek. Aan de ene kant is het een vlot verteld verhaal met een behoorlijk tempo en een redelijke plot. Er zitten zeker gerecyclede elementen in, maar dat is niet ongewoon in de fantasy. En hoewel de karakters niet bepaald subtiel zijn en naar archetypen neigen (de verstrooide uitvinder, de verwende prinses, de emotioneel onbereikbare man), hebben ze genoeg interne tegenstellingen om interessant te lijken.

Aan de andere kant, hoe verder je in het verhaal komt, hoe moeilijker het wordt om te negeren dat Clare haar heldin te snel te machtig heeft gemaakt. Tessa kan van vorm veranderen als ze iets persoonlijks van een ander vasthoudt. Maar die transformatie gaat verder dan uiterlijk alleen. Ze krijgt ook toegang tot de gedachten, gevoelens en herinneringen van die persoon. En dat zonder dat ze zichzelf kwijtraakt of de controle verliest.

Clare geeft geen goede verklaring waarom Tessa of de Nephilim haar vermogen niet erg slim inzetten. Tessa is er een beetje bang voor, maar ze is bereid de Nephilim een demonstratie te geven, en gaat undercover bij iemand die ze van verraad verdenken. De enige reden dat ze niet eenvoudig in dit karakter verandert (wat een veel slimmere, efficiëntere en veiligere strategie zou zijn) is dat het niet in de plot past die Clare in gedachten heeft.

En zo zijn er nog een paar dingen. De organisatie van de Nephilim doet niet echt oud aan; ze lijkt in het leven geroepen te zijn om Tessa op te vangen. (De Nephilim zijn bijvoorbeeld geen moment bang dat Tessa haar vermogens zal gebruiken om achter hun geheimen te komen.) En ook het steampunk-element is vrij zwak. In De ijzeren engel gebruiken beide kanten technologie, en voor de helden is het een groot probleem dat de schurken er beter/gewetenlozer in zijn. Maar in goede steampunk leidt technologie een eigen leven: ze is machtig en onvoorspelbaar, en dreigt (net als magie) de gebruiker te overweldigen en tot slaaf te maken. In De ijzeren engel blijft het een hulpmiddel.

Het boek heeft ten slotte ook wat te lijden onder de vertaling. Die is niet per se slecht, maar volgt het Engels wel vrij letterlijk. En dat leidt tot vertalingen als: ‘Je hebt geen lang leven als demonendoder; de meeste sterven jong, en dan verbranden ze je lichaam. Stof tot stof, heel letterlijk.’ In het origineel zal hier ‘(ashes to ashes,) dust to dust’ gestaan hebben, een citaat uit The Book of Common Prayer dat vaak op begrafenissen wordt voorgedragen. In het Nederlands zou hier een Bijbelcitaat gebruikt worden: ‘Stof zijt gij, en tot stof zult gij wederkeren’ (Genesis 3:19). Of, in de moderne vertaling, ‘Stof ben je en tot stof keer je terug’. Door het letterlijk te vertalen, valt het religieuze element weg, en vlakt de tekst af.

Al met al is De ijzeren engel een popcornboek. Best leuk om een keertje te lezen, zolang je niet teveel nadenkt over de tegenstrijdigheden in de plot en niet teveel originaliteit verwacht.