Onopgesmukt en toch licht verteerbaar
Opvallend is de angst, benauwdheid en bekrompenheid die het leven van de overlevenden beheerst. Het staat in schril contrast met het vrije bourgondische en rijke leven van de familie voor de Tweede Wereldoorlog.
Dit boeiende verhaal met autobiografische elementen geeft een kijkje in de ingewikkelde keuken van Joodse overlevenden. Het is niet eenvoudig om een nakomeling van deze mensen te zijn en een plek in dit leven te vinden wanneer zo’n dramatische geschiedenis je als een muur omringt.
‘Hitler is dood’. Hij had ongelijk. Hitler leefde. Zijn geest waarde rond in ons huis.
De schrijfster koos twee vertelperspectieven om haar zoektocht naar haar Joodse identiteit en het familieverleden uit de doeken te doen. Het verhaal van Geertje is in de vorm van een ik-verteller gegoten. De geschiedenis van de familie in het vooroorlogse Wenen kent een alwetende verteller met als hoofdpersoon Viktor. Opmerkelijk is dat dit ik-perspectief gewoonlijk minder afstandelijk overkomt dan de helikopterview. In dit geval is het echter andersom. Het vooroorlogse leven komt levendiger over. De mensen hebben meer kleur en schwung en spreken op schertsende toon. Het leven van Geertje die haar naam verandert in Judith lijkt veel grauwer, afstandelijker en zwaarder.
Dit maakt goed duidelijk welk een impact de Jodenvervolging op de levensvreugde van de overlevenden en nakomelingen heeft. Het vermogen hiertoe lijkt deels afgestorven.
Deze vertelling is in ieder geval deels autobiografisch. Viktor heeft werkelijk bestaan en Geertje van de Berg lijkt op Geertruide van de Heuvel, de geboortenaam van de schrijfster. Beiden doopten hun naam om in het Joodse Judith. De achternaam Fanto leende schrijfster van een van haar voorouders. Judith’s naspeuringen naar haar recalcitrante oom Viktor gaan echter moeizaam. Hij fascineert haar vanwege hun overeenkomsten. Net als hij heeft ze groene ogen, kan ze de grondtoon A in zich voelen als een immer aanwezig fundament en heeft ze een sterk rechtvaardigheidsgevoel. Ook zijn ze beiden niet erg muzikaal en vallen daardoor een beetje buiten de familie.
Op papier is echter niet veel te vinden over oom Victor en de familie wil niet veel vertellen, zo blijkt uit het ik-perspectief. Hoe de schrijfster aan de info over Viktor komt, wordt niet verklaard. Wellicht heeft ze dit zelf ingevuld. Misschien is juist dit de reden waarom ‘Viktor’ een literaire roman werd en niet eindigde als non-fictie roman.
‘Zelfs de Joodse relatie tot God is juridisch van aard. Jullie staan niet in contact met hem maar in contract’
Een van de thema’s die in het boek telkens terugkeert is het verschil tussen wettelijk en rechtvaardig. De ik-persoon gaat in Nijmegen rechten studeren en komt er achter dat wat wettelijk correct is zeer onrechtvaardig kan aanvoelen. In het vooroorlogse Wenen is de vader van Viktor advocaat en hij is een sterk voorstander van wetten naleven en gelooft dat wetten ook altijd rechtvaardig zijn. Ook hij komt erachter dat het zo niet werkt. Want wetten blijken veranderlijk. Ook de Joodse religie blijkt vergeven van de regels en verplichtingen maar deze zijn juist onveranderlijk. Dit verklaart de houding van Victors vader wel, hij ziet de Oostenrijkse wetten aan voor de Goddelijke.
‘Victor, je wijsheid rijt de massieve duisternis open als de maan. Ons intellect is belachelijk in de lichtbreking van het jouwe’
Het taalgebruik valt op door de vele Duitse en Joodse uitdrukkingen die goed weergeven hoe ontheemd opa en oma eigenlijk zijn. De woorden zijn op te zoeken in de woordenlijst die achter in het boek is opgenomen. De zinnen zijn mooi en vloeiend en niet te lang of te kort. Ook is de toon over het algeheel vrij luchtig en zijn de beschrijvingen niet gespeend van humor. Dat maakt dit zware onderwerp goed leesbaar en te behappen. Opvallend is het ontbreken van sentimenteel drama. De gebeurtenissen worden onopgesmukt opgediend maar zijn toch licht verteerbaar.
Het boek bestaat uit vijf delen. De schrijfster heeft een voorbeeld genomen aan de Joodse Mahler die zijn symfonieën lichtelijk aanpaste door soms een vijfde deel toe te voegen. Mahler en zijn muziek zijn een terugkerend fenomeen in dit boek. Hij wordt door de familie alom bewonderd en gezien als een voorbeeld om na te volgen. Zo vindt zijn bekering tot het katholicisme om zijn werk te kunnen blijven doen navolging bij de familie. Zijn oom Ernst leert Viktor om het lied van de aarde te horen want als dat er niet meer is dreigt het gevaar. Dit is duidelijk een verwijzing naar Mahlers beroemde liederencyclus Das Lied von der Erde waarvan het laatste deel niet helemaal ontoepasselijk Das Abschied heet.
In het laatste deel gaan de gebeurtenissen plotseling vrij snel. De Viktor verhaallijn beweegt zich vrij langzaam naar een ellendig maar mooi gebracht einde. De andere lijn kent een paar onverwachte wendingen die elkaar in rap tempo opvolgen. Aan de ene kant geven die het verhaal meer vaart. Aan de andere kant komt deze plotselinge thrillerachtige twisten gezocht en storend over. Ze zijn onnodig en maken deze voor het overige boeiende roman juist wat onevenwichtig. Zelfs als dit autobiografisch juist was, zou het weglaten hiervan een betere keuze zijn.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Saskia Jacobs-Labree
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
