Verbonden door het lot: Twee meisjes en de onbreekbare tradities van het oude China

Titel: Gouden Lotus
Oorspronkelijke titel : The lotus shoes
Auteur: Jane yang
Uitgeverij: Amboanthos Uitgeverij
Serie:/
Publicatiedatum: 19/02/2025
ISBN: 978 90 263 6589 8 (boek)
Vertaling uit het Engels door Anne Jongeling

Gouden Lotus van Jane Yang, vertaald door Anne Jongeling, is een aangrijpend debuut dat de lezer meeneemt naar het negentiende-eeuwse China, waar tradities en sociale verwachtingen het lot van vrouwen bepaalden. Meisjes werden vaak als een last gezien – verkocht, uitgehuwelijkt of gedwongen tot een leven in dienst van anderen. Zo ook Kleine Bloem, die door haar ouders wordt afgestaan aan een rijke familie en als dienstmeisje moet zorgen voor hun dochter Linjing. Wat begint als een meester-dienaresrelatie, groeit uit tot een complexe band vol jaloezie, afhankelijkheid en onverwachte verbondenheid.
Met een rijke schrijfstijl en oog voor historische details schetst Jane Yang een wereld waarin vrouwen moesten vechten voor hun bestaansrecht. De titel Gouden Lotus verwijst naar de eeuwenoude praktijk van voetbinding, een symbool van schoonheid en status, maar ook van pijn en onderdrukking.

Jane Yang groeide op in armoede en was doodsbang voor de financiële onzekerheid, waardoor schrijven lange tijd ondenkbaar leek. Om een vast inkomen te hebben, koos ze voor een stabiele carrière en studeerde ze farmacie – een keuze die mede werd beïnvloed door haar vader, die veel heeft opgeofferd voor het gezin. Zij voelde zich verplicht om hem trots te maken, wat een ereteken was binnen haar gemeenschap.
Ondanks deze praktische keuzes bleef de droom om te schrijven altijd sluimeren, aangewakkerd door haar grootouders, die in haar jeugd als verhalenvertellers fungeerden. Zij leerde van hen over oude tradities zoals voetbinding en het celibatair zusterschap – thema’s die een centrale rol spelen in haar debuutroman Gouden Lotus. Het was uiteindelijk haar echtgenoot die haar aanspoorde om haar schrijversdroom een kans te geven, waardoor ze uiteindelijk de moed vond om haar creatieve kant te omarmen en haar verhaal te vertellen.

In Gouden Lotus neemt Jane Yang de lezer mee naar het negentiende-eeuwse China, een tijd waarin tradities en sociale structuren het leven van vrouwen volledig bepaalden. In deze wereld, waar afkomst en status het lot van een meisje bezegelden, volgen we het aangrijpende verhaal van Kleine Bloem. Geboren in een arm gezin, heeft ze van jongs af aangeleerd dat haar waarde als dochter gering is. Haar ouders, die worstelen om te overleven, nemen een beslissing die voor velen in haar situatie onvermijdelijk is: ze verkopen haar aan een rijke familie, in de hoop dat dit haar – en hun – een betere toekomst zal bieden.
Kleine Bloem wordt het persoonlijke dienstmeisje van Linjing, de dochter des huizes. Waar de ene geboren is in welvaart en de andere in armoede, lijken hun levens voor altijd aan elkaar verbonden. Linjing is in alles het tegenovergestelde van Kleine Bloem: verwend, hooghartig en gewend om haar zin te krijgen. Maar al snel begint er iets te verschuiven in hun relatie. Linjing merkt dat haar dienstmeisje iets bezit wat zij niet heeft: perfect gebonden voeten en een uitzonderlijk talent voor borduren. Beide eigenschappen zijn van onschatbare waarde in een samenleving waar de schoonheid van een vrouw haar toekomst bepaalt. Gebonden voeten – ‘Gouden Lotussen’ genoemd – staan symbool voor een goede opvoeding en een huwelijk met een respectabele man. Het idee dat Kleine Bloem, ondanks haar lage komaf, deze eigenschappen bezit, wekt Linjings afgunst op.
In een wrede daad van jaloezie dwingt Linjing haar dienstmeisje om te stoppen met het inbinden van haar voeten. Dit heeft niet alleen fysieke gevolgen – misvormde en nutteloze voeten die haar status voorgoed ondermijnen – maar betekent ook dat haar kansen op een beter leven in rook opgaan. Maar waar Linjing dacht haar concurrentie uit de weg te ruimen, vindt Kleine Bloem een onverwachte weg naar onafhankelijkheid: haar borduurkunst. In een wereld waar vrouwen nauwelijks eigen keuzes kunnen maken, blijkt haar vaardigheid met naald en draad haar enige troef te zijn.
Linjing wordt uiteindelijk uitgehuwelijkt aan Valiant, een man uit een gegoede familie. Ondanks het feit dat zij geen ‘gouden lotussen’ heeft – een eigenschap die in de samenleving als essentieel wordt gezien voor een vrouw van goede status – wordt ze toch met deze man verloofd. Wanneer ze geborduurde cadeauschoenen moet maken voor de vrouwelijke leden van haar schoonfamilie, die allemaal gouden lotussen hebben, komt haar angst en onzekerheid naar boven. Linjing is namelijk kleurenblind, wat het voor haar onmogelijk maakt om de ingewikkelde patronen te begrijpen en uit te voeren. In haar nood wordt ze geholpen door Kleine Bloem, die haar borduurtechnieken perfect beheerst en haar helpt om de opdracht te vervullen.
Echter, de status van Linjing komt in gevaar wanneer een schandaal haar familie treft, wat haar positie in de samenleving ondermijnt. Als gevolg daarvan worden ze beiden aangesloten bij het celibataire zusterschap, een alternatieve levenswijze voor vrouwen die het huwelijk afzweren. Dit zusterschap biedt hun de kans om een nieuwe weg in het leven te bewandelen, weg van de beperkingen van de traditionele samenleving waarin vrouwen nauwelijks rechten hebben. In deze geheime gemeenschap van vrouwen, die het huwelijk afzweren en hun eigen weg proberen te vinden, ontdekken ze een alternatieve manier om te overleven. Binnen het zusterschap werken de vrouwen voornamelijk in de zijdehaspelindustrie, een ambacht dat behendigheid en slanke vingers vereist. Hier vinden zij een zeldzame vorm van economische zelfstandigheid, een kans om een eigen inkomen te verdienen in een wereld waarin vrouwen nauwelijks rechten hebben.
Toch blijft hun verleden hen achtervolgen, en de vraag rijst of ze ooit echt vrij kunnen zijn van de maatschappelijke ketens die hen gevormd hebben.

Jane Yang verwerkt in Gouden Lotus verschillende diepgaande thema’s die niet alleen de levens van de personages vormgeven, maar ook de bredere historische en culturele context belichten.
Een van de belangrijkste thema’s in het boek is de kracht van tradities en sociale hiërarchie, die de levens van vrouwen beheersen. De praktijk van voetbinding, die in het boek een centrale rol speelt, symboliseert de onderdrukking van vrouwen in een samenleving waarin uiterlijke schoonheid en status allesbepalend zijn. Hoe kleiner de voeten, hoe beter de huwelijkskansen en hoe hoger de maatschappelijke status van een vrouw. Maar voor de meisjes die niet aan deze norm voldoen – zoals Linjing met haar gewone voeten – betekent het een permanente stempel van tekortkoming.
Daarnaast speelt verstoting een grote rol in het leven van de personages. In een wereld waarin vrouwen slechts waarde hebben binnen een huwelijk of familie, betekent verstoten worden vaak een zekere ondergang. Linjing, die ondanks haar ongebonden voeten een goede partij vindt in Valiant, ziet haar positie abrupt veranderen wanneer een schandaal haar familie treft. Plotseling is ze niet langer de dochter uit een gegoede familie, maar een vrouw zonder bescherming, zonder toekomst. Net als zovelen voor haar, wordt ze verbannen naar het celibatair zusterschap, een gemeenschap van vrouwen die buiten de traditionele maatschappij staan en zichzelf in leven moeten houden door handwerk en zijdeproductie.
Ook Kleine Bloem kent deze vorm van sociale afwijzing. Door de wrede beslissing van Linjing om haar voetbinding stop te zetten, wordt ze letterlijk en figuurlijk gebroken. Haar misvormde voeten betekenen dat ze nooit meer een respectabele huwelijkskandidaat zal zijn. Toch slaagt zij erin om via haar borduurkunst een vorm van zelfstandigheid te vinden, een zeldzaam lichtpunt in een wereld waarin vrouwen zelden een eigen pad kunnen kiezen.
Naast deze thema’s komen ook jaloezie, afhankelijkheid en vrouwelijke solidariteit aan bod. De relatie tussen Linjing en Kleine Bloem evolueert doorheen het boek van rivaliteit en wantrouwen naar een meer complexe dynamiek, waarin ze ondanks alles toch op elkaar aangewezen zijn. In een maatschappij waarin vrouwen van kinds af aan worden geleerd dat hun waarde afhangt van hun gehoorzaamheid en uiterlijk, blijven ze gevangen in een systeem dat hen dwingt om tegen elkaar op te boksen, zelfs wanneer ze elkaar nodig hebben om te overleven.

Jane Yang hanteert een beeldende en meeslepende schrijfstijl die het negentiende-eeuwse China tot leven brengt. Haar beschrijvingen zijn rijk en gedetailleerd, van de pijnlijke praktijk van voetbinding tot de verfijnde kunst van het borduren. Symboliek speelt een grote rol: voetbinding staat niet alleen voor fysieke marteling, maar ook voor de onderdrukking van vrouwen.
Yang weet complexe emoties subtiel te verwoorden, vooral in de gelaagde relatie tussen Kleine Bloem en Linjing, waarin macht, jaloezie en afhankelijkheid voortdurend verschuiven. Haar verteltempo is zorgvuldig opgebouwd en neemt de lezer mee in de innerlijke strijd van de personages.
Wat deze roman extra bijzonder maakt, is de authentieke vertelling. Yang beschrijft de historische context zonder westerse blik of veroordeling, waardoor Gouden Lotus niet alleen een aangrijpend verhaal is, maar ook een waardevol historisch inkijkje biedt. Dankzij de vloeiende vertaling van Anne Jongeling blijft de poëtische kracht van haar proza behouden.

Gouden Lotus is een roman die je niet zomaar naast je neerlegt. Het is zeldzaam dat een boek zo diep onder je huid kruipt, maar Jane Yang slaagt erin om een verhaal te vertellen dat zowel hartverscheurend als onvergetelijk is. De pijn, de ongelijkheid, de strijd om eigenwaarde—alles is zo intens voelbaar dat je als lezer bijna zelf de beklemming van de personages ervaart.
Voor een debuutroman is dit een indrukwekkend staaltje schrijfwerk. Yang weet geschiedenis, emotie en menselijke relaties op een meesterlijke manier te verweven tot een verhaal dat lang blijft nazinderen. Dit boek verdient wat mij betreft meer dan vijf sterren. Ik hoop dat er nog veel boeken van haar hand zullen volgen, want na Gouden Lotus weet ik één ding zeker: Jane Yang is een auteur om in de gaten te houden.