Meesterwerk over de eerste liefde

De novelle 'Eerste liefde', een hoogtepunt in de 19e-eeuwse literatuur, is gebaseerd op jeugdherinneringen van de Russische schrijver Ivan Toergenjev (1818-1883). Het meer dan 160 jaar oude verhaal is een kenmerkende Toergenjev; op droefgeestige wijze blikt de verteller terug op het verleden, in dit geval 'de eerste liefde'. In wondermooie zinnen schetst Toergenjev een roerend beeld dat direct op je netvlies verschijnt, in elk plekje van je lijf voelbaar is en daarmee zoveel jaren later nog steeds herkenbaar en actueel.

Drie vrienden, waaronder de 40-jarige Vladimir Petrovitsj, zijn in gesprek en vertellen elkaar over hun eerste liefde. Vladimir zet zijn verhaal eerst op papier en leest het dan voor aan zijn vrienden. Hij is zestien jaar oud als hij de zomer met zijn ouders doorbrengt in een villa op het platteland net buiten Moskou. De dagen kabbelen al kibbelend met zijn ouders en dromend over de toekomst voorbij tot Vladimir nieuwe buren krijgt: de vorstin Zasekina en haar 21-jarige dochter Zinaïda, de eerste grof en groezelig en de ander elegant en zwierig. Vladimir is direct smoorverliefd en doet alles om maar in de buurt te zijn van Zinaïda. Hij is echter één van velen wier hart in vuur en vlam is gezet. Zinaïda flirt er op los, daagt de mannen uit en zet de mannen tegen elkaar op. Vladimir weet niet wat hem overkomt, voelt zich aangetrokken en dan weer afgestoten door Zinaïda.

"Ik verzonk vaak in gedachten, treurde, en huilde zelfs, maar dóór die tranen en dóór die droefenis heen, aangewaaid op een zangerig vers of op de schoonheid van de avond, brak toch, als een grassprietje in de lente, het blije gevoel van het jonge, bruisende leven door."

Maar dan lijkt Zinaïda haar aandacht voor de mannen te verliezen, ze wordt koeler en soms zelfs wat droevig. Ze houdt de mannen op afstand, maar trekt Vladimir naar zich toe. Vladimir krijgt een onbestemd gevoel, vermoedt dat ze verliefd is op een ander, besluit haar op een dag te volgen en hoort dan een gesprek dat niet voor zijn oren bestemd is.

"Wat ik gehoord had ging mijn krachten te boven: deze plotselinge onthulling had mij verpletterd.. alles was uit. Al mijn bloemen waren met één slag uitgerukt en lagen om mij heen, verstrooid en vertrapt."

Toergenjev werkt het thema 'eerste liefde' fraai uit, de tegenstrijdige gevoelens van verliefd zijn worden groots beschreven. De euforie wanneer Vladimir aandacht krijgt van Zinaïda, de treurnis als een ander aangehaald wordt, de radeloosheid als Zinaïda verknocht lijkt te zijn aan een onbekende. De novelle geeft echter niet alleen het verhaal over de eerste liefde van Vladimir weer, maar gaat ook in op de thema's ouder-kindrelatie, verstandshuwelijk en het verlies van een goede afkomst en reputatie. De verrukkelijke zinnen van Toergenjev zijn uitmuntend vertaald door Carl en Rebecca Eberling.