Introspectie, traagheid en geduld

De sporen van geduld is het eerste boek van de Franse auteur Jeanne Benameur dat naar het Nederlands vertaald werd. Het is een poëtische, filosofische roman die een hypnotiserend rustgevende uitwerking op de lezer heeft.

Psychoanalyticus Simon start elke dag met een kopje koffie uit de mok van zijn jeugdvriend. Wanneer hij de mok laat vallen, is dat een breekpunt in zijn leven. Onverwachts wordt hij overspoeld door emoties en herinneringen, zonder de kans om zich achter de woordenstromen van zijn patiënten te verstoppen. Bij de gedachte aan zijn jeugdvriend Mathieu wordt hij boos, terwijl zijn grote liefde Louise vooral bitterheid oproept. En dan is er nog een patiënte die hem lang geleden de rug toekeerde, maar die door zijn hoofd blijft spoken.

De flarden gedachten gaan alle kanten op, wat mooi tot z’n recht komt in de korte paragrafen aan het begin van de roman. De paar zinnen geven net genoeg prijs om meer te willen weten over Simon. Zijn bedachtzame manier van naar het leven te kijken, maar vooral zijn afkeer voor het woord – ook al is dat de basis van zijn werk – geven hem een vleug mysterie waardoor de lezer zich verder in het verhaal wilt verdiepen.

Simon besluit afstand te nemen van alles dat hij kent en voor onbepaalde tijd naar een afgelegen Japans eiland te gaan. Daar leert hij niets doen, wat een schokgolf in zijn levenshouding teweegbrengt. De gebroken kom krijgt een grote symbolische betekenis, tot hij in aanraking komt met kintsugi, een kunstvorm waarbij de barsten in keramiek niet worden weggemoffeld, maar in de verf worden gezet met goudlak. Door zijn verblijf in Japan ziet hij langzaam maar zeker in dat hij door zijn herinneringen heen moet gaan en in de barsten van zijn ziel moet durven afdalen om ze een gezondere plek in het heden te geven.

Naarmate Simon zijn focus hervindt, worden de stukken tekst langer, waardoor jammer genoeg ook een deel van het ritme verloren gaat. Wat wel behouden blijft, is het poëtisch taalgebruik vol subtiele symboliek. Vertaler Maria Smolders behoudt de melodieuze klank van de tekst en levert een indrukwekkende vertaling af.

'Simon is alleen en hij zou kunnen schreeuwen op dit strand maar het geluid dat uit zijn mond komt is zacht, schor. Het is een rommelend geluid, van het soort dat fungeert als een voorbode van een aardbeving of een vulkaanuitbarsting. Een onderaards gerommel dat het te lang opgekropte leed in zware golven optilt.'

De kracht, maar ook de onmacht van taal is een belangrijk thema en komt tot uiting in de schrijfstijl zelf. De pogingen om gedachten om te zetten in woorden lukt niet altijd meteen, waardoor herhalingen nodig zijn en ideeën met elkaar botsen. Naar het einde toe wordt dit een valkuil omdat er (te) weinig gebeurt en de roman het vooral van de sfeerschepping moet hebben.

De schrijfstijl en filosofische bedenkingen dwingen de lezer tot traag lezen. Hoewel dat erg rustgevend werkt, kabbelt het verhaal uiteindelijk wel erg traag, waardoor het moeilijk is om de volledige aandacht tot het einde vast te houden.

De sporen van geduld is een dun boekje waarvoor je de tijd moet nemen. Het is ideaal voor lezer die houden van innerlijke monologen, poëtisch taalgebruik en de Japanse cultuur.