Indrukwekkende bundel

Sinds ze in 2013 de Nobelprijs voor literatuur won, is de Canadese auteur Alice Munro (1931) bij vele lezers een bekende naam. Haar oeuvre, dat vooral uit korte verhalen bestaat, biedt heel wat mogelijkheden om in een relatief korte tijd kennis te maken met haar stijl. Maar hoe kies je het juiste verhaal om mee van start te gaan? Marja Pruis en haar dochter, Greta Le Blansch reiken je de hand met de prachtig uitgegeven bundel Familiestukken, waarin ze elf verhalen samenbrengen die een overtuigend overzicht bieden van het literaire werk van Munro doorheen de jaren.

De verhalen worden voorafgegaan door een inleiding die even boeiend is als de rest van het boek. De lezer krijgt namelijk een inkijk in de briefwisseling tussen moeder en dochter tijdens de samenstelling van de bundel. Ze vergelijken de personages die er voor elk van hen uitspringen, en gaan na of ze een andere invulling geven aan de verhalen. Op die manier krijgt de lezer enerzijds een treffende analyse van de verscheidenheid van Munro’s werk voorgeschoteld en wordt anderzijds de rode draad doorheen de geselecteerde verhalen zichtbaar. De passie waarmee beide vrouwen aan de slag gaan om de moeilijke – maar volgens Rutten niet onmogelijke – keuze voor zichzelf en elkaar te verantwoorden, doet de lezer trappelen van ongeduld om de verhalen grondig te lezen.

Het eerste verhaal, 'De kinderen blijven', vormt een mooie overgang van de inleiding naar Munro’s werk. De moeder-kind relatie die in de inleiding al prominent aanwezig is, wordt hier verder uitgewerkt. Ook in de daarop volgende verhalen wordt het moederschap vanuit verschillende standpunten belicht, al komen ook heel wat andere thema’s aan bod. De auteur creëert een psychologische diepgang die de interne strijd van de hoofdpersonages op een realistische manier weergeeft. Ze gaat gevoelens niet uit de weg, maar vermijdt sentimentaliteit. Waar liefde te veel beklemtoond dreigt te worden, loert kleinmenselijke wreedheid bijna altijd wel om de hoek, wat de verhalen vaak een verrassende wending geeft.

Munro ontrafelt uiterst efficiënt een stukje uit het dagdagelijkse leven van een personage tot er een herkenbaar geheel ontstaat van tijdloze dromen en verlangens. Hoewel de verhalen uit bundels komen die in verschillende periodes van haar schrijverschap geschreven zijn, zijn ze toch stuk voor stuk actueel. Haar klare taal en scherpe observatievermogen plaatsen de lezer midden in de scènes. De levensechte personages in combinatie met de verrassende plotwendingen zijn haar absolute sterkte en maken van elk verhaal een uniek en afgerond geheel.

Door de voorkeur voor vrouwelijke hoofdpersonages krijgt Munro weleens het label van feministische auteur opgeplakt. Dat betekent echter niet dat al haar protagonisten strijdvaardig zijn, of zich verzetten tegen traditionele rollenpatronen. Hoewel ze bijna allemaal verlangen naar een ander leven, wordt de stap zelden effectief gezet. Dat levert zowel verrassende als frustrerende plotwendingen op.  Weemoed zit namelijk zo in de verhalen verweven dat het een passiviteit en somberheid met zich meebrengt die de lezer soms even te veel kan worden.

Omdat veel impliciet blijft, zijn de verhalen bijzonder gelaagd en krijg je het gevoel dat je een novelle in plaats van een kort verhaal leest. Dat betekent natuurlijk ook dat de lezer bereid moet zijn om de tijd te nemen om het verhaal te doorgronden. Die vereiste wordt versterkt door Munro’s oog voor details en sterke voorkeur voor een rustige opbouw van de context. Wil je het meeste uit de verhalen halen, dan moet je als lezer hierin meegaan en je volledige onderdompelen in de sfeer.

Na het lezen van de bundel blijkt het enthousiasme van Marja Pruis geheel terecht: 

"Ik vind haar een wonder in het ongezegd laten van dingen. Tegelijkertijd lijkt het alsof er één constante is, en die boodschap hamert ze er keer op keer in: Niets verjaart. Misdaad niet, pijn niet, liefde niet.”

Familiestukken is een absolute aanrader voor wie het werk van Munro wilt ontdekken of zich er verder in wilt verdiepen.