Een mokerslag die lang nadreunt

Het papieren paleis, het debuut van Miranda Cowley Heller, bevat alle elementen om een groot publiek in de ban te houden: een magische vakantieplek, gespannen familiebanden, trauma’s die doorheen generaties zinderen, geheimen, schuld en boete. Het is echter de originele schrijfstijl en de onverschrokken manier waarop delicate thema’s worden aangesneden die deze roman ver boven het gemiddelde uittillen.

De titel verwijst naar het krakkemikkig vakantieverblijf in Cape Cod waar de 50-jarige Elle al haar hele leven de zomers doorbrengt.

'Dit huis, gebouwd van papier – kleine stukjes versnipperd karton die zijn samengeperst tot iets wat sterk genoeg is om de tijd, de zware eenzame winters het hoofd te bieden; met de eeuwige dreiging van verval, maar elk jaar toch nog overeind als we terugkomen. Dit huis, deze plek, kent al mijn geheimen. Ik zit ook in zijn botten.'

Op deze plek is elke handeling een herhaling van duizenden gelijkaardige handelingen uit het verleden. Zo ook de duik in het meertje die ze op een ochtend maakt. En toch is alles deze keer anders omdat ze de avond voordien is vreemdgegaan. Ze staat voor een verpletterende keuze: blijft ze bij haar man en kinderen, of kiest ze voor haar jeugdvriend Jonas, die onlosmakelijk deel uitmaakt van het papieren paleis.

Vanuit dit dilemma splitst het verhaal zich in twee tijdlijnen. Tussen haar duik en de beslissing die ze neemt ligt vierentwintig uur waarin ze wikt en weegt terwijl ze de schijn van normaliteit voor haar gezin ophoudt. De lezer is getuige van haar gedachtenproces en reist samen met haar naar het verleden, vanaf haar geboorte tot het moment van overspel.

Cowley Heller bouwt het verhaal op met oog voor detail. Blauw is nooit zomaar blauw, maar kobaltblauw, lavendelblauw, azuurblauw… Elke schakering is van belang omdat de omgeving de gemoedstoestand van Elle weerspiegelt. Op die manier worden emoties vooral impliciet weergegeven, wat het boek een grote poëtische kracht geeft. Maar vergis je niet, de lezer moet tegen een stootje kunnen. Idyllische natuurbeschrijvingen worden bot afgekapt door platvloerse, vulgaire opmerkingen. In de vertaling van Roos van de Waedt blijft de kracht van dit contrast volledig overeind, wat de lezer meermaals een serieuze mokerslag oplevert.

De afwisseling tussen betovering en smerige realiteit geeft Elles kinder- en jeugdjaren perfect weer. Qua opeenstapeling van schokkende gebeurtenissen moet dit verhaal niet onderdoen voor Een klein leven  van Hanya Yanagihara. Een waarschuwing voor lezers die te maken hebben gehad met seksueel geweld is wel op z’n plaats. Cowley Heller creëert behoorlijk onsympathieke personages die het slechtste in elkaar naar boven brengen. Iedereen maakt er een puinhoop van. De kinderen zijn slachtoffer en dader tegelijk. De imperfectie van de personages maakt hen complex, waardoor elke emotie vele nuances heeft. Die diepgang zorgt voor een dynamisch verhaal waarin je mening over gebeurtenissen steeds uitgedaagd wordt.

Al vechtend tegen haar demonen besluit Elle: 'Geen spijt meer van wat ik niet heb gedaan. Vanaf nu alleen nog spijt van wat ik wel heb gedaan.' Wat Elle dan precies doet, verrast, ontroert, irriteert, schuurt en is vooral voer voor uitgebreide discussies. Ben je nog op zoek naar een roman voor je boekenclub, aarzel dan geen seconde. Het papieren paleis heeft zowel qua inhoud als qua stijl voldoende aspecten voor een veelzijdige gesprek.