Van groentekweker tot tijdloze heldin

Edna Ferber (1885-1968) schreef So Big (Het purperen land) in 1924. Het boek won het jaar daarop de Pulitzerprijs en werd tot drie maal toe verfilmd. Een rijke inhoud, een boeiende schrijfstijl, verwijzingen naar literatuur en maatschappelijke veranderingen; Het purperen land bevat alles om bijna een eeuw later nog steeds een breed lezerspubliek aan te spreken.

Het verhaal speelt zich af in de ruime omgeving van Chicago, dat in de overgang naar de 20e eeuw grote veranderingen doormaakt. De vader van Selina ziet het leven als één groot avontuur en schuimt met zijn dochter het land af op zoek naar geluk. Na zijn dood beslist de 19-jarige Selina om de levenslessen van haar vader ter harte te nemen en gaat ze zonder er ook maar iemand te kennen aan de slag in het schooltje van High Prairie, “een streek die vroeger New Holland werd genoemd. De inwoners waren allemaal groentekweker en zo Hollands als de Lage Landen waar zijzelf of hun voorvaders vandaan kwamen”. Haar wereldse houding en zoektocht naar schoonheid staan in schril contrast met het praktische boerenleven. Toch raakt ze in de ban van een zwijgzame, ongeschoolde groentekweker. Door met hem te trouwen trekt ze definitief een streep door haar dromen over een groots en avontuurlijk leven.

Selina stort zich op het zware boerenleven, maar blijft ook trouw aan haar opvoeding waarin literatuur en theater centraal stonden. Dat Ferber lid was van de Algonquin Round Table, een literaire club waar kunstenaars elkaar vonden, blijkt uit de vele verwijzingen naar andere boeken en auteurs. De manier waarop de auteur de draak steekt met het genre van de roman is ook voor de hedendaagse lezer een plezier om te lezen en zal in menig boekenclub uitgebreid aan bod komen.

Ferber vat de persoonlijkheden van de personages op een treffende manier in haar schrijfstijl. Hoewel het gebroken Engels van de oorspronkelijk Hollandse boerengemeenschap in de vertaling van Lisette Graswinckel enigszins verloren gaat, blijven de subtiele verschuivingen in stijl en woordkeuze knap behouden. Selina is een sprankelende figuur die de heersende opinie over wat vrouwen- en mannenwerk is met opgestoken hoofd negeert. Haar passages worden in een wervelend ritme geschreven. De meest alledaagse zaken krijgen poëtische beschrijvingen en originele metaforen die haar levensvreugde weerspiegelen. Voor de boeren wier levensritme onlosmakelijk verbonden is met dat van de natuur worden een trager tempo en meer conservatieve uitdrukkingen gebruikt.

Waar Selina één brok vuur en energie is, belichaamt haar echtgenoot rust en acceptie. Hoewel hij vol bewondering is voor haar opvattingen, slaagt Selina er niet in om hem te overtuigen dat er meer is dan het eindeloze werk op het land. Hij blijft “een echtgenoot voor wie een gesprek een praktisch instrument was, en geen vorm van tijdverdrijf.” Selina is vastbesloten om haar zoon Dirk de kans te geven om gepassioneerd in het leven te staan. Maar de tijden veranderen en zijn keuzes blijken niet die van haar te zijn.  Voor Dirk, die zich losrukt uit het leven op High Prairie en pragmatiek boven passie plaatst, gebruikt Ferber een meer economische stijl die naar het einde toe de bloemrijke beschrijvingen die met Selina samenhangen overheerst. Net als voor Selina, is het voor de lezer wennen aan deze omslag, waardoor de tweedeling tussen moeder en zoon nog krachtiger overkomt.

Het purperen land is een tijdloos verhaal over dromen en zelfontplooiing. Door de klassieke opbouw gaat alle aandacht naar de schrijfstijl en inhoud. In combinatie met de gedetailleerde beschrijvingen van de omgeving wordt de lezer een filmische leeservaring geboden. Met de vertaling van deze klassieker bewijst uitgeverij Nieuw Amsterdam de Nederlandstalige lezer een mooie dienst.