Een meeslepend boek met een grote historische waarde

Soms komt het voor dat een eerder uitgegeven boek alsnog of nogmaals een bestseller wordt, maar zelden zit er zoveel tijd tussen als bij het boek 12 jaar slaaf van Solomon Northup. Het aangrijpende relaas over de gevangenschap van Solomon Northup verschijnt voor het eerst in 1853, het jaar waarin Northup – geboren als een vrij man in New York – na twaalf jaar als slaaf te hebben geleefd weer op vrije voeten komt. Het boek vindt meteen gretig aftrek en doet vele Amerikanen de onmenselijkheid en oneerlijkheid van het slavernijsysteem inzien. Nu, ruim 160 jaar later, wordt het in de vergetelheid geraakte verhaal nieuw leven ingeblazen dankzij de verfilming door  de Britse filmmaker Steve McQueen. In 2013 werden er daardoor meer exemplaren van het boek verkocht dan in alle jaren ervoor. In februari 2014 is het boek voor het eerst in het Nederlands vertaald en uitgegeven door Uitgeverij Atlas Contact.

Het boek bestaat uit 317 pagina’s, onderverdeeld in 22 hoofdstukken, gevolgd door een appendix waarin onder meer de aktes staan die geleid hebben tot de bevrijding van Solomon Northup. In het voorwoord vertelt Steve McQueen dat hij een film over slavernij wilde maken en op het idee kwam om iets te doen met een vrij man die wordt ontvoerd en zo in de slavernij belandt. Zijn partner Bianca Stigter opperde dat de filmmaker eens moest kijken naar waargebeurde verhalen. Een paar dagen later had hij 12 jaar slaaf opgeduikeld. “Ik was stomverbaasd dat ik nog nooit van dit boek had gehoord. Voor mij is het even belangrijk als het dagboek van Anne Frank”, aldus Steve McQueen.

Het boek verhaalt over Solomon Northup, die in 1808 als vrij man geboren is in New York. Op 33-jarige leeftijd wordt hij ontvoerd en verkocht als slaaf. Hij wordt verscheept naar het zuiden, waar hij tewerkgesteld wordt op verschillende plantages in Texas en Louisiana, vaak onder de meest wrede omstandigheden. Ondanks alle ontberingen die Solomon moet ondergaan, blijft hij de hoop houden dat hij ooit zijn vrouw en kinderen weer terug zal zien en weer als vrij man door het leven zal gaan. Na twaalf jaar komt zijn droom uit.

Het verhaal is geschreven in de langzame, wat deftige stijl van de negentiende eeuw. Het boek wordt verfraaid met een handvol illustraties. Het eerste plaatje toont hoe Solomon gemarteld wordt in de slavencel in Washington, net zolang tot hij niet meer uit durft te spreken dat hij eigenlijk geboren is als een vrij man. De tweede tekening laat de meedogenloosheid van het slaverijsysteem zien; slavin Eliza wordt bruut gescheiden van haar twee dierbare kinderen. Zij worden aan andere kopers verkocht. Solomon had zijn verhaal bijna niet kunnen navertellen, daarvan getuigt de derde tekening: Northup wordt ternauwernood gered van ophanging. Op de vierde illustratie is nogmaals de onmenselijkheid van de slavernij te zien; slavin Patsey wordt bijna gedood door brute zweepslagen. Op de vijfde tekening wordt Solomon op de katoenplantage bezocht door een oude bekende uit New York; het moment waarop hij beseft dat de redding nabij is. Het zesde plaatje laat zien hoe hij na twaalf jaar tijd eindelijk weer wordt herenigd met zijn vrouw en inmiddels opgegroeide kinderen. Daarmee is het verhaal van Solomon Northup afgelopen.

Solomon besluit het boek met de woorden dat hij zijn verhaal naar trouw en waarheid geschreven heeft. Het is geen fictie, geen overdreven relaas. Het verhaal zou zelfs eerder een te positief beeld schetsen; de waarheid is nog ijzingwekkender. Het is een boek vol details, avontuur, gruwelen en (on)menselijkheid. Het verhaal is meeslepend, en vooral het besef dat dit een waargebeurd verhaal is, is schokkend. Wie dit boek leest kan er bijna niet onderuit om zelf een eigen mening te vormen over het slavernijsysteem. Daarmee heeft het tevens een grote historische waarde.