Een interessant, bizar en fascinerend verslag

Pas in de renaissance ontstonden de eerste moderne medische praktijken. Daarvoor vertrouwden doctoren, voor zover je ze zo kon noemen, op bijgeloof en aannames om hun patiënten te genezen. Het is verbluffend wat de geneeskunde tegenwoordig allemaal kan, maar hoe kwam je vroeger van je kwaaltjes af? En hoe werd er omgegaan met heuse epidemieën? Van bloedzuigers tot medicijnen op basis van uitwerpselen; vroeger werden deze geneesmethoden veelvuldig gebruikt, vaak niet met het gewenste resultaat maar juist het tegenovergestelde.  

In de loop der tijd is de mens blootgesteld aan de meest verschrikkelijke aandoeningen zoals jicht, scheurbuik, de pest, syfilis, lepra, tuberculose, pokken, mazelen en tyfus. Louis Pasteur pionierde wetenschappelijk verantwoorde behandelingen, en mede dankzij hem raakten vaccinaties en de sterilisatie van medische instrumenten ingeburgerd. Als bloedstollende geschiedenis van de geneeskunde biedt Pest en cholera een fascinerend overzicht van allerlei afschuwelijke ziekten en hoe ze vroeger werden behandeld.  

Hoe bizar bovenstaande synopsis ook lijkt, Pest en cholera is werkelijk een fascinerend boek met interessante anekdotes over wetenschappelijke en geneeskundige kwesties. Het geheel wordt zeer sfeervol vormgegeven met bijpassende afbeeldingen. Dankzij deze toevoeging blijft het boek goed leesbaar; waarschijnlijk was het, met enkel tekst en uitleg, een taaie kluif geweest.  

De beeltenis op de cover spreek tot de verbeelding. Wie kent niet de zogenoemde pestmeesters met hun puntige masker, volgestouwd met kruiden om besmetting te voorkomen. Het boek leent zich prima om zo nu en dan eens ter hand te nemen en een hoofdstuk te lezen. De inhoud is gevarieerd en er worden veel ziektebeelden behandeld. Een paar eeuwen geleden betekenden veel van deze ziektes een doodvonnis voor degenen die ten prooi vielen aan de aandoeningen. Sommigen zijn inmiddels uit beeld verdwenen. Anderen komen nog regelmatig voor, maar zijn tegenwoordig niet veel meer dan een ongemak.  

Het is schrikbarend hoe we in de loop der tijd omgegaan zijn met het fenomeen hygiëne. We kunnen ons haast niet voorstellen dat er vroegere hooguit tweemaal per jaar gebadderd werd, en dat gold alleen voor de aristocratie. Het gepeupel waste zich vrijwel nooit. Dat was natuurlijk wachten op problemen. Tevens komen mentale aandoeningen aan bod. Het is erg verontrustend om te lezen hoe er vroeger werd omgegaan met personen waarvan men dacht dat ze niet goed bij hun hoofd waren. Denk daarbij ook aan de seksualiteit van de vrouw, daar werd tot voorkort (lees 19e eeuw) anders mee omgaan dan nu.  

Al met al is Pest en cholera een interessant en fascinerend verslag. In dezelfde serie is ook Galg en guillotine verschenen, waarin Jonathan J. Moore executies door de jaren heen behandelt. Wat hebben we toch een vooruitgang geboekt!