Hoe komt Emmen aan zo'n fraaie stad?

Wij waren in Emmen en werden verrast door de stedenbouwkundige indeling van de stad.
We fietsten door het fraaie centrum, waar aan een organisch vormgegeven plein de dierentuin ligt midden in de stad. De schouwburg, Theater Atlas, als directe buren en even verderop het raadhuis. Eromheen winkels en horeca met in het midden een groot kunstwerk met water. Verder de stad in fiets je van wijk tot wijk die elk een eigen kern hebben. Ruim opgezet, veel groen, deels natuurlijk, gebruikmakend van de Hondsrug die de stad insteekt. Veel laagbouw in alle prijsklassen. Vrij liggende fietspaden naar alle wijken. En bewoners die we spraken, die trots waren op hun woonomgeving.

Hoe komt die stad aan die opvallende aantrekkelijke vormgeving? Emmen zit niet in een steenrijke regio van het land. Integendeel. Het ligt in een gebied met woeste gronden, die ontgonnen zijn tot schrale landbouwgronden of zijn afgegraven om het veen als brandstof eruit te halen. Na de oorlog kwam met overheidssteun industrie naar de stad vanwege de goedkope arbeidskrachten naar Emmen.
Op zoek naar boek daarover reikte de VVV ons “Emmen, een metamorfose” aan met als ondertitel “De ontwikkeling van een nieuw stadshart.” In dat boek staat de ontwikkeling van het stadscentrum beschreven. Veel aandacht voor het werk van de bestuurders, wethouders, burgemeesters en raadsleden. Veel aandacht ook voor de bouw van de dierentuin en de feesten bij het bereiken van mijlpalen. Maar ook wat wij zochten: Hoe komt Emmen aan dit opmerkelijk ontwerp? En hoe hebben ze dat betaald?
Het antwoord is te vinden bij de stedenbouwkundige architecten van de stad. Niek de Boer (1924-2016) die vanaf 1955 aan de stadsontwikkeling werkt, verschaft de basis. Zijn concept is het maken van een open, groene stad, “waarvan de belangrijkste elementen zijn: landschappelijke elementen als onderdeel van een groter geheel, centrale ligging van openbare gebouwen in een parkachtige omgeving en het contact met de natuur als dagelijkse beleving.” (p. 19). Emmen dat in het ruimtelijk beleid van het rijk een groeikern is, breidt uit door de dorpen in de omgeving in de gemeente op te nemen. De nieuwbouwwijken krijgen de vorm van een woonerf en hebben woningen voor alle inkomensklassen. Doorgaand verkeer wordt in de woonwijken onmogelijk gemaakt. Veel groen, veel parken, met in het midden de openbare voorzieningen. De Boer streeft in de nieuwbouwwijken naar een dorpsachtig woonmilieu met de aantrekkelijkheden van een stad.
Het realiseren van deze stadsontwikkeling gaat niet zonder slag of stoot. Het gemeentebestuur heeft vrijwel voortdurend te maken met tegenstand vanuit de bevolking, provincie en rijk. In de bevolking overheerst het behoud van wat is en bij provincie en rijk gaat de voorkeur uit naar een meer gemiddelde stadsontwikkeling zoals die in de rest van het land ook bestaat. Het stadsbestuur slaagt erin het eigen concept vast te houden. Een meevaller bij het centrum is het vrijkomen van een half miljard euro voor Emmen omdat de Zuiderzeespoorlijn naar Groningen in 2007 wordt afgeblazen en de gasgelden voor het noorden vrij komen. De tweede meevaller is verkoop van de aandelen in het nutsbedrijf Essent. Emmen kan daaruit de verhuizing van de dierentuin en renovatie van het centrum betalen.
In het boek met illustraties is de geschiedenis terug te vinden. Wat ontbreekt en node gemist wordt zijn kaartjes van de stad, waarin de ontwikkeling van Emmen te volgen is.