Een vermakelijke mix van punk en surrealisme

Het nummer Nocilla¡Qué Merendilla! van de Spaanse punkgroep Siniestro Total doet denken aan de late punktijd en het begin van de Neue Deutsche Welle in de jaren 80. Het nummer is echter indirect de naamgever van een hedendaagse Spaanse literaire beweging van schrijvers geboren tussen 1969 en 1976. Waartoe ook de schrijver Agustín Fernández Mallo behoort. Hij gebruikte de naam van het nummer voor zijn gelauwerde Nocilla trilogie, waarna een journaliste naar de schrijversgroep rondom Mallo refereerde als de Nocilla Generatie. Nocilla is een Spaanse variant van Nutella.

Kenmerken van het werk van deze Nutella-schrijvers zijn onder andere verhalen met losse eindjes, personages die komen en gaan zonder reden en het gebruik van andermans teksten in het kader van recyclen. Hun werk wordt in blogs en via kleine uitgeverijen gepubliceerd, daar ze zich niet willen conformeren aan de conventionele en commerciële literatuur. Wanneer we dan ook nog weten dat Mallo een afgestudeerde natuurkundige is, niet vies van experimenteren, dan geeft dat een kleine aanwijzing wat we van zijn boeken kunnen verwachten.

Zoals Trilogie van de oorlog, drie verhalen die alle kanten uit stuiteren, zonder enige logica, met af en toe dezelfde personen of gebeurtenissen, zodat de verhalen best wel aan elkaar kunnen worden gelieerd. Het eerste deel gaat over een schrijver, het tweede deel is een verhaal van die schrijver, het derde deel gaat over de vriendin van de schrijver

San Simón, New York, Uruguay

Het eerste verhaal begint als een autobiografisch verslag, over de schrijver die naar een internet-congres gaat op het onbewoonde eilandje San Simón, dat berucht was als gevangenis voor de tegenstanders van de junta. De schrijver, die de geschiedenis er onder zijn voeten voelt branden, besluit een tijdje later illegaal terug te keren naar het verlaten eilandje, waar hij hoopt ongestoord verder onderzoek te kunnen doen naar de geschiedenis.

In het tweede deel bevindt de schrijver zich opeens in New York, een jaar later in zijn leven, ook al weet hij niet hoe hij er is terechtgekomen. Het eiland San Simón haalt hem hier weer in: hij ontmoet een kunstenares die werkt met foto’s van San Simón en er bestaat een bakker die broodjes in de vorm van zwangere honden verkoopt.

In het derde deel, na weer een jaartje van de wereld te zijn geweest, bevindt de schrijver zich met een vriendin in Uruguay, waar ze op zoek gaan naar familie van een overleden vriend om handgeschreven manuscripten met gedichten van Federico García Lorca te overhandigen.

De vierde astronaut

In het tweede verhaal kijkt een zekere Kurt terug op zijn leven. Hij was de vierde astronaut die mee was op de maanexpeditie in 1969, als fotograaf, dus niet bekend bij het grote publiek. Later was hij piloot in de Vietnam-oorlog, en zijn ouders begonnen een hotel in Florida nadat zijn vader de loterij had gewonnen. Deze gegevens, plus de nodige alcohol, vormen de kern van zijn verhalen die als los zand aan elkaar hangen, met bizarre gegevens zoals een plas kots waarin snippers van röntgenfoto’s liggen, die een boodschap van zijn overleden moeder bevatten.

De wandelende vriendin

Het derde boek speelt in Normandië waar een vrouw een dagenlange wandeltocht langs de Normandische kust onderneemt, langs de stranden van D-Day, maar vooral in de voetsporen van een reis die ze jaren geleden met de plotseling verdwenen schrijver ondernam.

Verhalen en eigenzinnige gedachtegangen

Alle drie de delen vormen een rijkdom aan verhalen en eigenzinnige gedachtegangen. Beginnend bij de schrijver die misschien deels een alter ego van Mallo is: namen die vallen zijn meestal van bestaande personen, net zoals de geschiedenis van San Simón in grote lijnen klopt. Schrijvers en dichters dwalen over de pagina’s, realiteit en hersenspinsels van de schrijver gaan hand in hand.

Die fantasie is natuurlijk ook volop aanwezig in het tweede boek, wanneer Mallo een vierde astronaut opvoert, die mee naar de maan was. Geen makkelijke man, leren we uit zijn grootse verhalen die voornamelijk gericht zijn aan kamergenoot Punt Komma. Een heel leven vol avonturen.

Het derde deel is wat introverter. De vriendin vertelt regelmatig over haar reis door Normandië met haar vriend de schrijver, waardoor we nog een beetje meer over de schrijver leren, ook al blijft hij een ongrijpbaar personage. Zijn vriendin filosofeert er graag op los en denkt veel aan films die ze heeft gezien. Haar verhalen zijn echter niet zo flamboyant als die van de schrijver.

Kots en moedermelk

Het is een boek zonder kop of staart, waarbij de schrijver voor het wisselen van decor gewoon een black-out van een jaar krijgt. En zo worden we door een bij vlagen bizarre wereld gevoerd, die ondanks de afwezigheid van een vette verhaallijn, toch beslist aantrekkelijk is, wegens al die verhalen die heerlijk onderhoudend zijn. Over duizend-en-één onderwerpen, het ene wat actueler dan het andere.

Mallo heeft een beeldende schrijfstijl die je zorgeloos meevoert in zijn wereld waarin alles mogelijk lijkt. Kleine details komen terug, zoals de vier stippen die in de schrijvers ogen ronddreven, kots, potjes moedermelk of broodjes in de vorm van een zwangere hond. Net zoals de sporen van oorlogen, gevonden in zowel herinneringen als in het landschap.

Punk en surrealisme

Tijdens het lezen van Trilogie van de oorlog waan je je bijna weer terug ten tijden van Luis Buñuel en de surrealisten, die hun beelden ook vormden zonder de wetten van de logica. Net zoals zijn landgenoot Salvador Dali speelt Mallo met de werkelijkheid, haalt de tijd onderuit en belandt in een wereld waar niets meer zeker is. Of, zoals de Spaanse dichter Carlos Oroza schreef: “Het is een vergissing om als onweerlegbaar aan te nemen wat je hebt waargenomen”, een zin die regelmatig terugkeert in het boek. Nocilla bestaat uit hazelnoten en chocolade, Trilogie van de oorlog is conform de Nocilla Generatie een verrukkelijke mix van punk en surrealisme.

Agustín Fernández Mallo – Trilogie van de oorlog (Trilogía de la guerra, vert. Adri Boon), Koppernik 2024

deze bespreking is ook geplaatst in Smitakis Boekenlust, mét leestips: https://smitakisboekenlust.com/augustin-fernandez-mallo-trilogie-van-de-oorlog/