Boeiend verhaal, maar te veel in een boek

Met De nachten van de pest is Nobelprijswinnaar Orhan Pamuk niet aan zijn proefstuk toe. De Turkse schrijver van dit wederom lijvige werk laat het verhaal ditmaal ver van Istanbul plaatsvinden, op het fictieve eiland Minger dat ergens in de buurt van Kreta en Rhodos ligt. Het is 1901. Het Ottomaanse Rijk is al heel wat van zijn grondgebied verloren aan de westerse mogendheden en aan Rusland. Op Minger sterven mensen en er is een vermoeden dat het om de pest gaat. De sultan stuurt scheikundige Bonkowski Pasja ter plaatse. Wanneer die vermoord wordt, vaardigt de sultan zijn nichtje, Pakize Sultane en haar man, dokter Nuri af om de moord op te lossen en de situatie met de pest ter plaatse te helpen coördineren.

Aan de hand van een vrouwelijke ik-figuur die reeds vroeg in het verhaal vertelt over de brieven van Pakize Sultane aan haar zus te beschikken, horen we dit verhaal meer dan 100 jaar later. Via deze alwetende ik-figuur vertelt de schrijver een verhaal over onbegrip tussen christenen en moslims waarbij beide groepen de schuld voor het uitbreken van de pest bij de ander leggen. Opeenvolgende pogingen tot quarantaine en machtsgrepen volgen elkaar op en geweld, verklikking en censuur zijn aan de orde van de dag. Verschillende keren laat de auteur zijn personages echter verzuchten dat de enige manier om de epidemie te overleven is als christenen en moslims leren samenwerken.

Hoewel Pamuk aan het boek begon voor er sprake was van Covid-19, klinken verschillende van zijn denkpistes ons tegenwoordig bekend in de oren: er zijn complotdenkers, scholen gaan dicht, er wordt voedsel gehamsterd, fake news circuleert…

Een bijzonder element is hoe alles verteld wordt via de brieven van Pakize Sultane die omwille van de quarantaine niet buiten komt. Zij ondervraagt haar man telkens hij thuiskomt en pent al zijn verhalen nauwgezet neer voor haar zus en bij uitbreiding de lezer. Onder de verdienstelijkheden van het boek vallen zeker het verhaal an sich en de vele geschiedenis die de lezer bijleert over bijvoorbeeld het ontstaan en de verspreiding van de pest. Toch is de dunne lijn tussen fictie en realiteit hier verwarrend: Abdulhamit II was echt sultan en kwam op de troon nadat zijn broer Murat V bij een staatsgreep werd afgezet, maar in hoeverre zijn de andere personages echt? De volledige geschiedenis van Minger wordt uit de doeken gedaan tot in de kleinste details, maar het betreffen hier een totaal verzonnen eiland en geschiedenis.

Hoewel het boek ontegenzeggelijk een goed verhaal vertelt, wist het veel minder te bekoren dan gehoopt. Het boek is zeer lijvig en leest log. De zinnen zijn regelmatig onnodig lang en in de vertaling ervan is een en ander regelmatig grammaticaal of taalkundig mank gelopen. Bovendien maken de vele zijsprongen met randfiguren, die misschien nog belangrijk worden en misschien ook niet, het geheel niet overzichtelijker. Een lijst met de voornaamste personages voorin was handig geweest. Ook met de vaart loopt het mank. De eerste helft van het boek gebeurt er bijna niets. Elke discussie over het al dan niet invoeren van de quarantaine wordt lang uitgesponnen waardoor het geheel stroperig traag evolueert. Na de revolutie komt er gelukkig iets meer vaart in, maar ook dan blijven de vele herhalingen storen. Als de pest dan eindelijk voorbij is, is het op zich niet fout om het omkaderende verhaal van de ik-figuur ook mooi af te sluiten, maar om hier ook weer de volledige geschiedenis van het land bij te behandelen tot het heden is gewoonweg te veel. Het boek probeert mijns inziens iets te veel dingen tegelijk te zijn: een misdaadroman, maar daarvoor is het niet spannend genoeg, een geschiedenisboek, maar daarvoor is het fictieve stuk te groot waardoor verwarring ontstaat en een liefdesgeschiedenis, maar daarvoor beklijven de personages te laat in het verhaal.

De vertaling van het boek gebeurde door Hanneke van der Heijden met bijdragen van Margreet Dorleijn.