Het is nooit te laat om het juiste te doen

Fatsoenlijke mensen stelen olifanten. Is dat nu geen heerlijke, absurde titel? Het debuut van Peter Hammarbäck heet De zoojongen in het Zweeds, maar kreeg dus deze fijne titel in de vertaling van Edith Sybesma. Hammarbäck is een Zweedse journalist en schrijver die hoofdredacteur geweest is van diverse tijdschriften en gefreelancet heeft in Oost-Afrika.

Die ervaring in Oost-Afrika kon hij mooi gebruiken voor deze roman. Daarin werkt Adam in een dierentuin in Stockholm, waar de focus meer en meer verschuift van lokale dieren naar ‘coolere’ dieren die meer bezoekers trekken. Dierenverzorger Adam ergert zich hier al een tijdje aan, maar als de directeur besluit om de olifanten, leeuwen en gorilla’s over te kopen van een circus, begint hij zich meer en meer vragen te stellen bij de juistheid van dit alles. Samen met collega-dierenverzorger Natalie besluit hij de dieren te ontvoeren en in Kenia vrij te laten. Het is het begin van een absurd en doldriest plan.

Dit boek is meer dan het op het eerste gezicht lijkt. Ja, het heeft een gekke kaft en titel en ja, het plan om dieren te ontvoeren uit een circus om ze in Kenia weer vrij te laten is op zijn minst gezegd apart te noemen, maar vergis je niet. Dit boek is meer dan grappig en absurd. Het is bovenal een oproep om je hart te volgen, om te geloven in idealen en het herinnert je eraan dat het nooit te laat is om het goede te doen. Regelmatig houdt het boek de lezer een spiegel voor en dwingt het hem of haar om na te denken. Kan een mens een dier wel bezitten? Wat mag de prijs zijn van je keuze als je het goede doet? Door het absurde vluchtplan heeft het boek de neiging om te idealistisch te lijken, maar de auteur trekt dit naar het einde toe weer recht door de idealistische zwart-witvisies van Natalie in vraag te laten stellen door een Keniaanse dierenverzorgster. Zo krijgt ook de lezer er weer een vraag bij: want wat is vrijheid exact, zijn daar niet ook gradaties van en hoeveel vrijheid is wenselijk of haalbaar in welke situatie?

Zowel de hoofdpersonages als de randpersonages vormen een bijzonder boeiende verzameling persoonlijkheden. Zo is directeur Camilla weliswaar een karikatuur, maar met momenten grappig als sociaal gehandicapte vrouw die denkt dat je het management van een supermarkt een-op-een kan overzetten naar dat van een dierentuin waarbij een wild dier net zo goed een soepblik of een tros bananen kon zijn. Elektricien Maciej heeft een ware liefdesverhouding met elektrische hekkens en Adams vriend David met het regenboogdieet.

Best grappig is de scène waarin Adam probeert om elektricien Maciej te onderwijzen in de intelligentie van dieren, de scène waarin hij probeert met een yoga-ademhaling kalm te blijven wanneer hij aangevallen wordt door wolven of de dialoog over wie de metaforische teek of de grasspriet is.

Knappe zinnen vinden we onder meer in de beschrijving van hengelaars ‘daar stonden ze, samen in hun eentje’ of ‘Hij bevond zich niet eens meer in hetzelfde postcodegebied als zijn comfortzone.’

‘Fatsoenlijke mensen stelen olifanten’ is soms hilarisch, soms grimmig, wrang of triest en levert inzichten, dierenweetjes, romantiek en bovenal: het dwingt je na te denken over waar je wil staan in het leven.