Meeslepende getuigenis van een geboren leidster
Lily Ebert schreef samen met achterkleinzoon Dov Forman Lily’s belofte, een persoonlijk getuigenverslag over de Holocaust dat werd vertaald door Jan Mellema en uitgegeven bij Uitgeverij Luitingh-Sijthoff.
'Ebert vertelt het verhaal alsof ze naast je zit. Het effect is een vrouw die je raakt.' – Recensent Sofie
Ebert overleefde samen met haar twee zussen de concentratiekampen. Na de bevrijding gaf een Amerikaanse soldaat haar een bankbiljet met daarop een persoonlijk berichtje. Als Ebert en Forman in 2020 dit bankbiljet toevallig weer onder ogen krijgen, besluit Forman via sociale media op zoek te gaan naar de familie van de soldaat. Hij en Ebert besluiten om haar geschiedenis neer te schrijven: haar jeugd in een Hongaars dorpje, haar verblijf in Auschwitz en werkkamp Altenburg, de dodenmars, de bevrijding en haar zoektocht naar een leven voor zichzelf en haar zussen na de oorlog.
Wat dit boek anders maakt dan vele boeken over de Tweede Wereldoorlog is vooral het uitvoerige relaas over de periode erna: de bevrijding, de vele ontheemden en de psychologische effecten op overlevenden en hun nakomelingen. De 96-jarige Ebert vertelt over haar periode in Zwitserland om aan te sterken, de verhuizing naar de nieuwe staat Israël en haar leven in het Verenigd Koninkrijk waar ze zich uiteindelijk vestigt.
De toon van het boek is kalm en beheerst, maar ook zeer persoonlijk. Ebert vertelt het verhaal alsof ze naast je zit. Het effect is een vrouw die je raakt. Je ziet haar als het ware zoeken naar haar woorden, herinneringen bovenhalen en de geschiedenis een persoonlijk gezicht geven. Zo vertelt ze hoe haar broer na de oorlog terugkeert naar Hongarije op zoek naar zijn zussen. Wanneer hij eindelijk nieuws ontvangt over hun lot en locatie, en hen achterna wil reizen, interfereert de geschiedenis. De Koude Oorlog is begonnen en het IJzeren Gordijn verhindert hem om Hongarije nog te verlaten.
Slechts af en toe schemert er woede door in Eberts woorden, maar nooit wordt het boek een pamflet en nooit verdrinkt het in de emoties. Toch zijn het aantal momenten die je als lezer raken legio. Hoe Eberts moeder tot op het einde probeerde rust uit te stralen om haar dochters niet ongerust te maken, maar blijkbaar voldoende besefte om van schoenen te ruilen met Ebert, zodat de verstopte familiejuwelen bij haar belandden. Hoeveel steun Ebert ontleende aan de zakdoek die ze cadeau kreeg van een oude vrouw om haar kale schedel te bedekken in de kampen en de vele momenten dat Eberts aangeboren leiderschap anderen helpt of redt.
De lezer leert over het ontstaan van het antisemitisme in Hongarije, de werkkampen, de dodenmarsen, religieuze joodse feesten, het ontstaan van centra ter herinnering aan de Holocaust … Alles wordt helder en laagdrempelig verteld.
'We konden onze afgematte lijven nauwelijks nog voortslepen. Onze dunne jassen leken nu ontzettend zwaar. Veel meisjes gooiden hun jas weg, om hun krachten te sparen voor het lopen. We hadden onze borden en lepels meegenomen, maar we kregen nergens eten of water. We stopten nooit.'
Bijzonder boeiend is het mentale effect van de Holocaust op overlevers en hun nakomelingen. Het relaas over de decennia van zwijgen omdat niemand wil luisteren, over rouw die na een halve eeuw plots bovenkomt, over de jonge bevolking van Israël die haar weg zoekt zonder ouders of tantes aan wie ze raad kunnen vragen en het gebrek aan psychologische expertise om zoveel zwaar getraumatiseerde mensen te helpen.
'De kinderen van overlevenden groeiden op met tal van onuitgesproken angsten en probeerden hun ouders te ontzien, terwijl wij juist dachten dat we onze kinderen ontzagen.'
Ebert vertelt hoe ze in Auschwitz zichzelf een belofte doet: als ze overleeft, zal ze de wereld vertellen wat er gebeurd is, zodat het niet nogmaals kan gebeuren. Deze belofte en de eerdere belofte aan haar vader om voor haar zussen te zorgen, helpen haar samen met haar geloof door de oorlog.
Eén minuscuul minpuntje is de allusie op de zoektocht naar de Amerikaanse soldaat op de kaft en flaptekst. Hoewel dit voor Forman de katalysator was om het stokje op te nemen en later wellicht over te nemen van Ebert, beslaat deze zoektocht maar een klein deel van het boek. Het is niet nodig om mensen hiermee te lokken. De Engelse en Duitse versie van het boek vermelden de soldaat niet in de ondertitel. Bovendien is het esthetisch mooier om deze tekst te verwijderen van een reeds overvolle kaft.
Ondanks Eberts verhaal over de gevolgen van onverdraagzaamheid, worden er nog steeds bevolkingsgroepen geviseerd. Toch is haar verhaal er een van hoop: de menselijke geest kan enorm veel te boven komen en wonderen komen wel degelijk voor. Haar getuigenis over het belang van geloof, familie- en vriendschapsbanden en intermenselijke solidariteit is een inspiratie voor de lezer.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van SofieDeBraekeleer
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
