Een ode aan de bewuste gedragingen van het dier

Kunnen dieren toekomstplannen hebben? Is het afleggen van een mentale tijdreis ook voor hen mogelijk of is deze kunst enkel voor de mens weggelegd? De schrijver neemt je mee in de huidige stand van zaken in de wetenschap van het dierenrijk.  

Frans van der Helm is etholoog en onderzoekt derhalve beroepsmatig het gedrag van dieren. Hij baseert zich in zijn boek met name op de resultaten van andere onderzoekers, maar richt zich daarnaast ook op eigen ervaringen die hij mede door reizen van verschillende natuurorganisaties heeft kunnen maken.  

Zoals de titel reeds verklapt zijn er dieren die inderdaad kunnen participeren op wat komen gaat. Het boek gaat niet alleen in op de te verwachten ‘slimmere’ dieren zoals de apen. Vallend van de ene in de andere verbazing is er bijvoorbeeld te lezen dat wormen elkaars sporen volgen om voedselconcurrentie te voorkomen en de octopus bij meerdere bezoeken van de mens herkenbaarheid toont. De papegaai heeft de capaciteit om met verbluffend hand- en voetenwerk een kluis open te maken voor lekkere nootjes en een olifant kan tot op vier kilometer afstand geluidsgolven opvangen om zo op onrust van andere olifanten te reageren.  

Mensen zijn dus lang niet zo uniek in het vooruitkijken wat lang gedacht werd. Natuurlijk is het voor een flink dierlijk gedeelte nog steeds waar dat er voornamelijk sprake is van een soort vuistregels bij gedragingen, afgeleid uit de evolutietheorie. Toch is er een punt waarbij het individuele dier ook zelf een bijdrage gaat leveren aan de planning. Het dier gedraagt zich dus niet slechts zoals vanuit de evolutietheorie verwacht mag worden, maar heeft eigen kennis, verwachtingen en herinneringen.     

Dit alles wordt niet wetenschappelijk in het boek omschreven. Integendeel. Voorstanders zullen de schrijfwijze als vrolijk en levendig ervaren. Het valt echter ook te begrijpen dat de meer objectieve lezer minder subjectiviteit gewenst had. Hoe je het ook wendt of keert; een persoon met een niet al te brede kennis over dieren heeft een toegankelijk boek voor handen, compleet met een persoonlijke en vaak humoristische kijk op deze wezens.  

Een minder positieve uitwerking van deze klaarblijkelijke poging tot toegankelijkheid is dat de bronnen vaak niet terug te vinden zijn. Regelmatig valt er met grote verbazing te kijken naar het snuggere gedrag dat dieren vertonen, waarbij het jammer is dat er niet met oorspronkelijke bronnen naar de feiten gerefereerd wordt. Desalniettemin is dit waarschijnlijk een bewuste keuze van de schrijver geweest, veel bronvermelding was de leesbaarheid waarschijnlijk niet ten goede gekomen.  

Niet ten overvloede maar wel vermeldenswaardig is dat het boek zo nu en dan wat slordigheden bevat. Meerdere keren is er een ‘n’ weggevallen, lopen zinnen niet helemaal zoals ze horen te lopen en mist er interpunctie op plekken waar dit wel gewenst is.  

Een dierenliefhebber zijnde heeft ervoor gezorgd dat Dieren met toekomstplannen desondanks een positief gevoel heeft achtergelaten. In lijn der verwachtingen kan met dit boek lekker weggedroomd worden bij al het moois wat het dierenrijk te bieden heeft. Het is altijd fijn om te ervaren dat iemand hart voor zijn vak heeft. En dat de schrijver hart voor zijn vak heeft, staat door zijn enthousiaste bewoordingen niet ter discussie.