Hollandse nuchterheid in het gesloten China

Carolijn Visser reist al sinds ze vijftien jaar oud is. Waar de reisjes eerst naar Polen, Hongarije en Turkije gingen, ontwikkelde zich een steeds grotere interesse in communistische en postcommunistische samenlevingen. Ze gaat in het bijzonder op zoek naar mensen die het hoofd nog maar net boven water kunnen houden. Zo ook in Selma, een verhaal van het China halverwege de twintigste eeuw onder het regime van Mao.

De hoofdpersoon Selma is getrouwd met Chang, waarmee ze twee kinderen heeft. In haar tijd in China schreef Selma geregeld brieven naar haar vader. Het boek is met name gebaseerd op deze brieven en de vele honderden vragen die Carolijn Visser aan beide kinderen Greta en Dop heeft kunnen stellen.

Hoewel ze het in die tijd wellicht niet zou weten, is Selma getuige geweest van een reeks omvangrijke en historische gebeurtenissen in het toentertijd gesloten China. Zo ervaart ze de gespannen tijd met vele doden tijdens de periode van Laat Honderd Bloemen Bloeien, de hongersnood tijdens de Grote Sprong Voorwaarts en de extreme zuiveringen tijdens de Culturele Revolutie. De sfeer die de schrijfster tot stand weet te brengen is onbeschrijflijk. Het was een gure, koude en soms eenzame periode als enige Nederlander tussen het Chinese volk.  

Lange tijd weet Selma uit het vizier van de revolutionaire Rode Gardisten te blijven, met name omdat haar man Chang een hoge functie als partijkaderlid bekleedt. Ze is duidelijk niet te beroerd om zich aan te passen, ze heeft er tenslotte zelf voor gekozen om in China te wonen. Mooi om te zien is dat ze wel zo eigenwijs is om vast te houden aan enkele Nederlandse gewoontes en tradities. Zo zie je in de decemberperiode veel nieuwsgierige Chinese snoetjes naar de glinsteringen van de kerstboom kijken.

Helaas voor Selma, die hiervoor al eerder ontsnapt is aan het regime van Hitler, houdt de onschendbaarheid niet altijd stand. De opgewektheid en Hollandse nuchterheid die over haar heen hangt, zorgt er gelukkig voor dat het gehele verhaal niet als een grote nachtmerrie aanvoelt. Zo vertelt ze over een erg strenge winter in China, waarbij er niet genoeg briketten voor het fornuis in de keuken zijn.

Voor het koken gebruiken we nu ’n briketkacheltje, in de badkamer. Jawel. Douchen kan immers niet meer. […] Toch vond Selma het kolengebrek het zieligst voor poes Moummoun: ‘die altijd op de keukenkachel sliep zoals papa zich wel herinnert, ze heeft het constant koud, arm beest. […]’

Toch kan er nog wel eens in twijfel getrokken worden of Selma en de kinderen zich daadwerkelijk zo relatief nuchter door de gebeurtenissen geloodst hebben. Emoties worden nauwelijks getoond in het verhaal, hetgeen logisch is om een waarheidsgetrouw beeld te geven van het leven van Selma. Desondanks komt het de leessnelheid niet ten goede, waarbij af toe doorzettingsvermogen vereist is om het boek door te lezen.

Uit het boek valt duidelijk op te maken dat de schrijfster zich volledig ingeleefd heeft in de situatie zoals die voor Selma, moeder van Dop en Greta, was. Alleen een combinatie van historische kennis en genoeg inlevingsvermogen kan een verhaal als dit tot stand brengen. Visser is hier zonder meer in geslaagd. Wanneer er belangstelling dan wel gezonde nieuwsgierigheid voor China is, zal het boek een genot zijn om te lezen.