Vechten tegen de tijd

"Het woord kanker maskeert en geeft tegelijkertijd toegang tot het grootste taboe in ons leven: dat we allemaal sterven, dat kanker voor ons de meest waarschijnlijke doodsoorzaak is en dat we daar nooit of te nimmer aan toe zijn", schrijft Ivan Wolffers in Als de tijd voor altijd stil zou staan.

Ivan Wolffers (1948) is arts, schrijver en emeritus hoogleraar Gezondheid en Cultuur en is getrouwd met schrijfster Marion Bloem. Sinds 2002 weet hij dat hij prostaatkanker heeft. Dat we allemaal sterven wil niemand graag onder ogen zien. Zeker de schrijver van dit stukje niet. Waarom lees je dan een boek over kanker? Om antwoord te krijgen op vragen als: hoe moeilijk is het om waardig te sterven? Gaat iemand die de dood in de ogen kijkt zaken relativeren en andere prioriteiten stellen? Lukt het om je identiteit niet te laten overschaduwen door je status van patiënt? Bewijs je je geliefden een dienst door de lijdensweg tot het eind uit te lopen? Heb je de moed om dat niet te doen?

Ook bij Wolffers komen deze vragen op. De pijnlijke doodsstrijd van zijn schoonvader, die eveneens prostaatkanker had, laat hem tegen Marion Bloem uitroepen: "Zo wil ik niet sterven." Wat daar de consequentie van is, diept hij niet verder uit.

Het relativeren heeft geen aantoonbaar effect op zijn levenswijze. Wolffers begint niet als een dolle een bucketlist af te werken. Ook neemt hij geen ontslag om zich nog meer aan zijn geliefden te wijden. Sterker, zijn afscheid als hoogleraar betreurt hij. Hij wil nog tot zijn zeventigste aanblijven. De PSA-waarde, die aangeeft hoe actief de ziekte is, houdt hij bij zoals een binnenschipper de waterstanden. Omdat hij geen enkele invloed op die PSA-waarde kan uitoefenen lijkt dit redelijk zinloos, maar als de PSA-waarde te hoog wordt, moet hij een buikprik die hem chemisch castreert. Het hele boek door maakt Wolffers zich relatief veel zorgen over zijn potentie en meent hij rivalen te zien die naar Marion Bloem loeren. De lezer is verbaasd dat seks in zo'n situatie nog zo'n grote rol speelt. Neemt de liefde dan niet de overhand? Voor seks is altijd wel een oplossing.

Wolffers beschrijft zijn situatie zonder zielig te worden. De lezer blijft achter met het gevoel dat de auteur niet zijn hele ziel op tafel legt, terwijl dat het enige uitgangspunt bij het schrijven van een boek over de naderende dood zou moeten zijn. Het is te hopen dat Ivan Wolffers dat in een volgend boek wel doet en dat hij daar nog jaren aan mag schrijven.

"De enige oplossing die ik zie is de tijd stopzetten. Dan wordt de prostaatkanker nooit erger, er komen geen ouderdomsverschijnselen meer bij (…) Kanker? Dat stelt niets voor, tekort aan tijd is het eigenlijke gif in ons leven."