Liefdesgeschiedenis zonder passie

Jan Willem Smeets (1936) is beeldend kunstenaar en schrijver. Hij was docent aan de Hogeschool voor de Kunsten in Arnhem. Smeets schreef De anachronist, Rocara en de Indische roman Leugens en lotgenoten. In 2015 verscheen IJsberen in de woestijn bij Uitgeverij Nieuw Amsterdam.

IJsberen in de woestijn is een liefdesgeschiedenis van twee academici: Frank (m) en Gijs (v) die elkaar ontmoeten via een annonce voor een lift naar Spanje. Frank is atheïst en onderzoekt vanuit zijn vakgebied moleculaire genetica of geloven in God aanleg vergt. Gijs heeft niet helemaal afscheid kunnen nemen van de God die haar als kind is opgedrongen, promoveert in de arabistiek en doet in Spanje onderzoek voor haar proefschrift. Frank neemt een paar weken vakantie in een afgelegen Spaans kustplaatsje waar hij logeert bij kunstenaar Simon, die hij nog uit zijn jeugd kent. De liefde komt in gevaar door een onnozel misverstand.

Een liefde tussen academici komt in deze roman niet in de buurt van Romeo en Julia. Er is geen passie, er zijn geen zinderende seksscènes. Er zijn wel saaie dialogen die in een detective van Mickey Spillane niet zouden misstaan: " 'Ik wist niet dat je weleens lippenstift gebruikte', zei ik luchtig. 'Op begrafenissen', zei ze. 'Heb je die dan veel?', vroeg ik. 'Nee', zei ze met een gezicht alsof ze 'te weinig' bedoelde." Er zijn kinderlijke aforismen: "Je geloof in Sinterklaas verliezen is vergelijkbaar met het verliezen van het geloof in God maar dan in de verhouding lucifersdoosje staat tot Empire State Building; het Empire State Building verlies je niet zo gauw."

Hemingway vond dat een auteur moest schrijven over wat hij kent en Jan Willem Smeets heeft dit advies voor IJsberen in de woestijn ter harte genomen. Daar waar de wereld van Hemingway bestond uit reizen, boksen, jagen op groot wild, marlijnvissen en oorlogsverslaggeving, bestaat die van Smeets echter uit de academische wereld in Nederland en uit beeldende kunst. Het laatste leidt tot een aversie van de hoofdpersoon voor de kunstenaars van COBRA, die als zuipende, seksistische kliederaars worden weggezet. Het eerste leidt tot de spannendste scène uit de roman: het verdedigen van haar dissertatie door Gijs.

IJsberen in de Woestijn heeft de belangrijkste elementen voor een liefdesgeschiedenis: twee mensen die zich tot elkaar voelen aangetrokken en misverstanden die hen uit elkaar houden. Het is Smeets door de oppervlakkige beschrijving van hun emoties niet gelukt de bladzijden in lichterlaaie te zetten. De hoofdpersonages willen geen diepgang krijgen en de lezer krijgt niet echt een band met ze. Van de ondersteunende personages is de rol vaak niet duidelijk. Storend is dat op pagina 243 een voormalige minnares van Frank wordt geïntroduceerd, Sophie Bernsing genaamd, waar de lezer op pagina 244 weer afscheid van mag nemen. IJsberen in de woestijn is een roman zonder ziel.