Unieke en prachtige inkijk in de Zimbabwaanse samenleving

Het boek van Memory is een schitterend geschreven en boeiend verhaal, dat gaat over het leven van Memory. Petina Gappah (1971) neemt ons mee naar de Extra Beveiligde Gevangenis Chikrubi in Harare, Zimbabwe, waar Memory leeft. Ze is veroordeeld voor de moord op Lloyd Hendricks, haar adoptief vader, en heeft de doodstraf gekregen. Haar advocate bereidt het hoger beroep in haar zaak voor en wil dat Memory opschrijft wat ze zich herinnert van de moord en hoe het zo ver heeft kunnen komen. Stukje bij beetje onthult Memory haar verleden: hoe ze als jong kind gepest werd omdat ze albino is, hoe ze omging met het verlies van haar broertje en zusje, hoe ze op negenjarige leeftijd bij Lloyd kwam te wonen, hoe ze voor het eerst verliefd werd en waarom ze in het buitenland ging studeren. Haar verhaal vertelt ze niet in chronologische volgorde:

“Maar het blijkt niet zo eenvoudig te zijn als ik me had voorgesteld om dit te schrijven. Ik had gedacht dat als ik zou gaan zitten schrijven ik een lineair verhaal met een echt begin, midden en einde zou vertellen. Ik heb me nooit gerealiseerd hoezeer mijn huidige werkelijkheid en willekeurige gedachten in dit verhaal zouden doordringen.”

Gappah bezit het talent om haar kleurrijke personages, van de bewoners van de townships van Harare tot de rijke blanke mensen uit de kennissenkring van Lloyd en de cipiers en gevangen, werkelijk tot leven te wekken. Ze doet dat met humor en een zeker cynisme:

“De angst strekte zich niet uit tot de cipiers. Synodia en Loveness zijn, bijgestaan door Mathilda en Patience, verantwoordelijk voor het bewaken van afdelingen D en C. (…) Ze zien er allemaal verschillend uit. Loveness, het subhoofd, is klein en rond, heeft een lichte huid en mist een paar tanden. Synodia, die onlangs is bevorderd tot hoofdcipier en dus de meerdere is van Loveness, is wat donkerder, langer en veel zuurder. Patience is knap met een zelfvoldane grijns en heel veel eyeliner en lippotlood, en Mathilda is een mollige vrouw met een trage, zware tred. Maar ze zien er ook hetzelfde uit, alsof ze onderling inwisselbaar zijn, alsof de kenmerken van hun individualiteit zijn opgenomen in het uniform dat ze dragen.”

Een van de best uitgewerkte thema's in de roman is die van de tegenstelling tussen de zwarte en blanke bevolking van Zimbabwe, en daarmee tussen die van arm en rijk, en van de Afrikaanse en de westerse traditie. Memory past, als albino en als een vrouw die tussen zowel de zwarte als de blanke bevolking in heeft gewoond, niet in een van de twee hokjes. Ze groeit op met de taal van de Shona en de Afrikaanse verhalen en tradities. Ze is bijvoorbeeld bang voor de watergeesten en kent het begrip ngozi, lotsbestemming. Maar door de andere kinderen wordt ze niet geaccepteerd als een van hen. Wanneer ze bij Lloyd in zijn grote huis Summer Madness komt te wonen, leert ze over de Griekse en Romeinse mythologieën, leest ze westerse literatuur, leert ze paardrijden en gaat ze naar een particuliere katholieke school. Ook in deze groep vindt Memory maar voor korte tijd een echt thuis. Ze beschouwt de wereld waarin ze leeft min of meer als een buitenstaander. Een heel interessant perspectief dat ons een prachtige en unieke inkijk in de Zimbabwaanse samenleving geeft.