Klein plantje, grote impact

Een geschiedenis van opium spreekt misschien niet direct tot de verbeelding, maar in de handen van Ghosh wordt het een wervelende vertelling die reikt van de VOC en de Nederlandse onderwerping van Indië, via de opiumoorlogen tussen Engeland en China, helemaal tot aan de opiatencrisis in het huidige Amerika en zelfs de klimaatcrisis.

Koloniale regimes, waaronder Nederland, hebben eeuwenlang geprofiteerd van de handel in opium. Dat werd onder dwang geteelt in India, en aan de man gebracht in China en Nederlands Indië. Omdat het stofje zo enorm verslavend is, groeide de handel explosief en de winsten vloeiden terug naar het Westen, waar ze de basis vormden voor de rijkdom van onder andere Royal Dutch Shell en Amerikaanse families als de Forbes’ en de Astors.

Goede geschiedenisboeken doen meer dan alleen vertellen wat er is gebeurd. Ze doen je nadenken over hoe de maatschappij is gevormd en ook nu nog werkt. Ghosh ontleedt de verhalen die verteld zijn om de Britse opiumhandel te verbloemen en vergoelijken. Verhalen die parallellen vertonen met degenen die ‘Big Pharma’ bezigde tijdens de opiatencrisis in het recente Amerika. Want ja, ook medicijnen als oxycodon en fentanyl zijn gebaseerd op opium, net als (via morfine) heroïne. De argumenten waarmee het allemaal wordt goedgepraat hebben ook verwantschap met het rookgordijn dat moderne energiebedrijven opwerpen rondom de klimaatcrisis. Ook een industrie waar koste wat kost winst moet worden gemaakt, en de schadelijke effecten worden verbloemd.

Ghosh weet zijn relaas te doorspekken met genoeg grappige weetjes en leuke anekdotes om het, naast boeiend, ook vermakelijk te maken. Wist jij bijvoorbeeld dat ‘hipster’ een woord was voor een Chinese opiumroker uit de 19e eeuw die op zijn heup lag te roken?

Minder vond ik de vele verwijzingen naar de fictie-boeken van de schrijver. Hoewel die de inspiratie waren voor dit boek, voelde het iets te veel als zelfpromotie en voegde weinig toe aan het verhaal. Ook miste ik in deze uitgave echt kaarten, afbeeldingen en een tijdlijn. Nu moest ik veel op m'n telefoon opzoeken en dat haalt me altijd uit het boek.

Maar overall was dit een boeiende geschiedenis die mij heeft getoond hoe enorm veel invloed een klein plantje heeft gehad op de geschiedenis, maar zeker ook op het heden. Aanrader!

Dank @uitgeverijatlascontact voor het recensie-exemplaar.