AI, zegen of vloek?

Artificiële Intelligentie, we worden er op dit moment echt wel mee om de oren gesmeten. Van chatGPt, naar foto’s maken zonder effectief te fotograferen. Van chatbots die algemene vragen beantwoorden tot machines die AI gebruiken om zichzelf te corrigeren. Voor de ene mens is het gewoon de vooruitgang van de technologie, voor een ander is het een doorgeslagen item van de jeugd. Maar wat als we AI nu eens de rechtspraak laten uitvoeren? Zou dat de next step kunnen zijn?

Dirk Speelman gebruikte dit thema als centraal punt in zijn boek Týr.

Het verhaal

Hans Forsberg staat, na jaren van volharding, op het punt om geschiedenis te schrijven. Hij heeft een Artificiële Intelligentie ontwikkeld die de rechtspraak moet eerlijker maken. Gedaan met de rijke medemens die zijn schuld kwijtgescholden wordt door procedurefouten, of steenrijke criminelen die rechters omkopen en zo nooit gestraft worden.

Vooraleer de vuurdoop gegeven wordt vertrekt het team op vakantie voor een paar weken. Vakantie die niet voor iedereen een even goeie afloop kent. Het noodlot slaat toe en de nieuwe software Týr zal de ultieme vraag moeten oplossen. Maar daarmee misschien ook wel de vraag naar boven brengen of de mens wel al klaar is voor deze technologie. Zijn wij al klaar om de vraag van schuld of onschuld over te laten aan een computersysteem zonder gevoelens of empathie.

Mijn gedacht

Dirk Speelman is professor taalkunde aan de KU Leuven die in 2020 debuteerde met zijn boek Rode Nevel.
Voor zijn boek Týr creëerde Speelman een wereld met meerdere niveaus. Een deel van de wereld is dystopisch weergegeven. Een wereld waar klimaatproblemen ervoor zorgen dat die delen echt niet meer bewoonbaar zijn. Aan de andere kant creëert Speelman steden met enorme hoeveelheden mensen onder koepels waar artificiële intelligentie al goed ingeburgerd zit. Een mogelijke toekomst die de lezer voorgeschoteld wordt misschien?

De wereld die voorgesteld wordt is er eentje die voor mij wel als mogelijke realiteit beschouwt wordt. De rijke delen die rijker worden en de armere landen die achterop hinken t.o.v. de rest.

Het verhaal is goed te volgen. Die is net als de wereld tweeledig. Aan de ene kant is er een deel dat spannend verteld wordt zoals een thriller verhaal. Aan de andere kant is er dan de kant van het gebruik van de AI in juridische zaken. Speelman zorgde ervoor dat het niet te technisch wordt en dat alle verhaallijnen wel gevolgd kunnen worden zonder de draad effectief kwijt te spelen.
Het verhaal is spannend gemaakt en kent genoeg lagen om de aandacht vast te houden. Genoeg gebeurtenissen en kronkels in het verhaal om gewoon te willen blijven lezen tot het boek uit is. De zoektocht naar de daders of het gebruik van de AI zorgt elke keer voor verrassende momenten die het verhaal sterker en sterker maken.

De personages die samengesteld werden om dit verhaal te dragen zijn goed vormgegeven. Elk hun eigen karakter maar ook, zoals in de echte wereld, elk zijn eigen ideeën over het gebruik van AI en de kloof tussen arm en rijk.
Dit geheel van elementen neemt een extra aanloop naarmate het einde van het verhaal nadert. Een einde dat nog steeds genoeg spanning en kronkels bevat om de lezer mee te sleuren naar de ontknoping van alle vragen die ze nog hebben.

Conclusie

Týr is met zijn 522 pagina’s een redelijk dik boek maar het is voor mij perfect qua dikte. Het moest niet dikker zijn maar minder hoeft zeker ook niet. Een verhaal dat gevormd met elementen uit onze huidige wereld, zo is er een plaatsje voorzien voor Donald Trump, de lezer toch laat nadenken over het gebruik van AI. Wat wij er op dit moment mee doen is maar het topje van de ijsberg waar het voor gebruikt wordt in dit verhaal. Schetst Speelman hiermee een mogelijke toekomst voor de mensheid, of blijft het vooral fantasie van de auteur? Dat zal de toekomst moeten uitwijzen.

Persoonlijk ben ik fan van technologische vooruitgang maar soms boezemt het me ook wel wat angst in. Gaan we niet te vlug, moeten we het nog niet wat meer uitwerken. De wetgeving is soms ook trager dan de vooruitgang. Zo is bijvoorbeeld een foto gemaakt volledig met AI niet ondergeven aan auteursrecht of copyright. Aja, want er heeft geen mens een foto voor gemaakt en een computersysteem kunnen we geen copyright toekennen. De persoon die zijn gedachten in die foto gestopt heeft is dus voorlopig geen baas over zijn eigen werk. Maar nu terug naar het boek. Speelman schrijft hier inderdaad een mogelijke toekomst neer. De wereld die dystopisch wordt, tja kijk eens goed rond. Met al die landen die bommen gooien naar elkaar op dit moment zijn we toch goed bezig om dit idee te gaan versnellen. Klimaat verandert en het weer is enorm wispelturig. (Bij alles wat mij voorgeschoteld wordt leg ik nu en dan wat zout erop. Veel is voor mij speculatie met een bodem van waarheid erachter. Maar dat er iets aan het gebeuren is lijkt mij wel duidelijk. En ik blijf zolang ik kan rondrijden met mijn dieselauto.)

Speelman schreef dus een boek waarover gediscussieerd kan worden over wat mogelijk is en wat niet. Een boek om onder vrienden met interesse een te bespreken tijdens een avondje met wat hapjes en drankjes.
Om af te sluiten kan ik dit boek enkel maar aanraden. Speelman, zeer goed gedaan.