Kiezen met je hoofd of hart

Auteur Guillaume Van der Stighelen raakte geïnspireerd door de geschiedenis van zijn overgrootvader. Historische archieven, persoonlijke familiedocumenten en herinneringen die aan hem verteld zijn over de familiegeschiedenis vormden de basis voor Rozeke.

In Rozeke volgen we de levensgeschiedenis van Gwilleke van Stighelen die zich later Guillaume liet noemen. Gwillemke, geboren in 1852, groeit op in een eenvoudig, armoedig gezin in Antwerpen. Zijn ouders willen graag dat hun zoon gaat studeren, maar Gwillemke kiest zijn eigen weg. Hij ontpopt zich uiteindelijk als een succesvol zakenman in de wereld van de loodgieterij en sanitair. Hij heeft een gezin met een vrouw die hem steunt en kinderen, maar aan het eind van zijn leven blijft hij toch alleen achter. Het boek beschrijft het levensverhaal van Gwillemke vanaf zijn jeugdjaren tot zijn laatste jaren. De lezer leert hem goed kennen en begrijpt langzamerhand welk verdriet hem getergd heeft, waar hij zich schuldig over heeft gevoeld en hoe moeilijk hij met zijn gevoelens kan omgaan.

Het boek vertelt het levensverhaal van Gwillemke dus het verhaal wordt vooral vanuit zijn perspectief verteld. Je leert hem goed kennen. Het verhaal is in de derde persoon verteld. Een ik-personage had het misschien nog persoonlijker kunnen maken, maar dat zou misschien lastig geweest zijn voor deze hoofdpersoon want Gwillemke is niet zo goed in het uitdrukken van zijn gedachten en gevoelens. Het zou ook wel leuk geweest zijn om ook eens in het hoofd van zijn vrouw of kinderen te zitten en dus ook hoofdstukken vanuit hun perspectief te lezen. Maar dan zou het boek misschien twee keer zoveel pagina’s bevatten en geen brede doelgroep aanspreken hoewel ik het dan ook met heel veel plezier gelezen zou hebben. Als er meerdere perspectieven waren geweest dan draait het verhaal minder om Gwillemke en dat is hier nou net wel de bedoeling, juist om zíjn levensverhaal te vertellen en de lezer juist met hem te laten meeleven.

Het boek heeft een duidelijke opbouw met een proloog over het einde van zijn leven. Dat maakt de lezer nieuwsgierig naar wat deze Gwillemke allemaal heeft meegemaakt. De hoofdstukken zijn chronologisch en bevatten steeds een andere periode uit zijn leven, eventueel met flashbacks. Soms zit er een behoorlijke sprong tussen het ene en het volgende hoofdstuk zonder dat je het gevoel krijgt dingen te missen. Het verhaal wordt sterker door juist bepaalde details niet te vertellen maar aan de verbeelding van de lezer over te laten.

Van Stighelen schrijft afwisselend korte en wat langere zinnen, maar zonder barok taalgebruik. Hij schrijft meeslepend, met humor en de vaart zit goed in het verhaal. De dialogen zijn natuurlijk en vaak in een Vlaams of Antwerps dialect waarmee hij een goede sfeer neerzet. Uit de context is het vrij gemakkelijk de betekenis van de vaak grappige Antwerpse uitdrukkingen op te maken. Ook maakt Van Stighelen regelmatig gebruik van het Frans, de taal die destijds vooral door de hogere klassen gebruikt werd en navolging vond bij de burgerij die zich wilde spiegelen aan deze elite. Juist daardoor gaf het gebruik van de Franse taal een extra ‘couleur locale’. De mate van het Antwerpse dialect en het Frans zijn goed afgewogen zodat het verhaal goed te volgen is en waan je je als lezer in de omgeving van Antwerpen in de tweede helft van de negentiende eeuw en begin twintigste eeuw.

Het tijdsbeeld van deze periode is goed neergezet en de hoeveelheid geschiedenis is goed gedoseerd. Zo beschrijft de auteur bijvoorbeeld de cholera uitbraken in Antwerpen, de ontwikkeling van riolering en waterleidingen, van paard-en-wagen naar auto, de ontwikkeling van de stad Antwerpen, WO I en de technische vooruitgang. De geschiedenis in deze roman is zeker van toegevoegde waarde voor het verhaal.

Rozeke is een knap verteld levensverhaal van een ambitieuze man. Het is een bijzonder verhaal over schuldgevoel, verdriet en kiezen met je hoofd of met je hart, een verhaal dat me geraakt heeft.