Een klasse apart, deze voorvechter!

Wie kent hem niet: Joan Derk van der Capellen? Na het lezen van ‘De Burgerbaron’ is deze Joan Derk (1741-1784) geen onbekende meer. Luc Panhuysen schrijft met dit boek een toegankelijk historisch verhaal over een man met een missie. De tijd waarin de ontwikkelingen zich afspelen is een interessante periode voor de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Erfstadhouder Willem V krijgt nogal wat kritiek op zijn functioneren en moet tijdelijk uitwijken.

Met de focus op bestuurlijk Overijssel wordt duidelijk hoe belangen behartigd worden van de zittende bestuurders ten koste van het volk. De proloog geeft alvast een inkijkje in het succes van ‘De Burgerbaron’, hij wordt in 1783 toegejuicht door heel progressief Amsterdam en kijkt terug op zijn strijd tegen de onderdrukking van het volk. Zoals hij zegt op pag. 63: ‘Het was hard nodig dat de regeerders op hun vingers werden gekeken, maar dat was moeilijk.’

Moeilijkheden gaat deze edelman niet uit de weg. Na een niet vlekkeloze jeugd en opleiding spaart hij kosten noch moeite om toegelaten te worden tot een ridderschap. Pas in Overijssel lukt dat na enorme inspanning, lobbywerk en listige handelingen. Met pamfletten weet hij informatie te verspreiden en de burgers wakker te schudden. Zijn idealen kan hij uitstekend formuleren, waardoor hij bekendheid krijgt.

De historische context: onafhankelijkheidsstrijd van Amerika, de Engelse oorlogen, verhoudingen Pruisen en Frankrijk met de Nederlandse Republiek, maken van deze tijd een onzekere periode waarin elke keer bepaald moet worden welke strategie het beste is. Wat Willem V ingefluisterd krijgt door opperbevelhebber Ernst van Brunswijk-Lüneberg-Bevern is misschien niet altijd het beste voor de republiek. Hierin speelt van der Capellen een sterke adviserende rol, zijn analytische blik laat zien dat er soms andere keuzes gemaakt kunnen worden.

De mens Joan Derk wordt geraakt door het inzicht dat het ‘Natuurrecht’ geen meesters en slaven’ kent en vindt dat dat recht doorgetrokken moet worden naar de maatschappij. De opbouw van het hele proces, waarin de baron zich ontwikkelt van onzekere jongeling naar een op het schild gehesen oprichter van de patriottische beweging, wordt helder beschreven. Natuurlijk krijgt hij weerstand van de zittende machthebbers. Er dreigen hen privileges afgenomen te worden en over hun voorouders worden slechte dingen gezegd. Door diepe dalen gaat de carrière van Joan Derk en de Europese ontwikkelingen volgen elkaar razendsnel op.

Dit verhaal kan niet gelezen worden zonder aan het huidige politieke en maatschappelijke landschap te denken. Achterkamertjespolitiek, de baantjescarrousel en plucheklevers zijn termen die we nog niet kunnen schrappen en ook het uitsluiten van groepen zien we nog steeds.

Een diepe buiging voor deze ode aan de strijdlustige Burgerbaron. De schitterende illustraties leveren een belangrijke bijdrage aan dit leerzame boek!