Oprechte getuigenis van een donkere tijd

Manès Sperber (1905-1984) was een veelzijdig persoon, behalve psycholoog en essayist schreef hij romans en was hij politiek theoreticus. In zijn romans verwerkte hij personages die hij leerde kennen tijdens zijn leven, talloze kleurrijke mensen kruisten zijn pad.

In dit tweede deel van de trilogie waarin Sperber zijn leven beschrijft, liggen de kinderjaren, Oost Galicië, achter hem. In ‘De waterdragers van God’ wordt het Joodse jongetje en het milieu waarin hij opgroeit indringend beschreven. Zijn ouders spelen daarin nog een belangrijke rol. In deel 2 begint hij als dertienjarige jongen. De herinneringen die de oudere Manès opschrijft roepen behalve de gebeurtenissen die plaatsvinden na de eerste Wereldoorlog ook vele zelfreflecties op. Het terugblikken wordt daarmee een belangrijke getuigenis van het interbellum en vooral het pad naar de val van de Weimarrepubliek en de opkomst van Hitler.

‘De vergeefse waarschuwing’ bestaat uit 2 delen, het eerste speelt zich af in Wenen en een tijdje in Amsterdam.Hierin wordt onder andere beschreven hoe hij geniet van de schilderijen in het Rijksmuseum en hoe hij in Oostenrijk behandeld wordt voor zijn tbc. De andere helft is gewijd aan Berlijn. Manès spaart zichzelf niet in zijn autobiografie, regelmatig vraagt hij zich af of hij de juiste keuzes gemaakt heeft. De psychologie komt Manès goed van pas. In zijn functie komt hij met vele interessante vakgenoten in contact en zijn werk brengt hem ook in Berlijn waar het gonst van leven, bedrijvigheid, feesten en natuurlijk ook van politieke onrust. Als marxist houdt hij lang vast aan communistische idealen, ondanks waarschuwingen van ingewijden met visie, die wijzen op de donkere wolken. Het gevaar komt van meerdere kanten, Manès probeert het politieke proces op de voet te volgen; onvoorspelbare gebeurtenissen en naïeve politici drijven het Duitse volk tenslotte in de richting van volledige onderwerping aan Hitler.

Het bijzondere van dit boek is de manier waarop je als individu elke keer weer afwegingen moet maken welke richting de juiste is. Het deed me sterk denken aan ‘De wereld van gisteren’ van Stefan Zweig, ook daar zie je het leven gewoon doorgaan ondanks de dreiging die er was. De fijne schrijfstijl en de eerlijke twijfels die de auteur niet achterhoudt zorgen voor een oprecht en zeer persoonlijk verslag, een aanrader! Het wachten is op het derde deel.