Klassiek speurwerk in een onheilspellend decor

Het schrijversduo Christopher Brookmyre en Marisa Haetzman waagde zich aan een specialistische roman in het misdaadgenre. Door het verhaal te situeren in Schotland tijdens de Victoriaanse tijd, komen er tal van mogelijkheden vrij om los te gaan op het onderwerp anesthesie in vooral de verloskunde. In de wedloop de perfecte opvolger van ether te ontwikkelen, vinden rondom de praktijk van professor Simpson duistere intriges plaats. Edinburgh is de stad waarin de personages zich per koets of te voet verplaatsen en de straten zijn verre van comfortabel en veilig. Duidelijk is dat er meer armen zijn dan rijken, voeg er de elementen liefde, bedrog en geloof aan toe en er is een perfecte sfeer geschapen voor een broeierig en spannend verhaal.

De spanning zit niet zozeer in de actie, maar meer in de manier waarop de personages hun rol vervullen. Het is alsof ieder zijn redenen heeft niet helemaal eerlijk te zijn over zijn verleden, waardoor de lezer regelmatig op het verkeerde been gezet wordt. De oplettende lezer ziet wel stukjes informatie die kunnen helpen bij het vinden van het juiste spoor. Hoewel er erg veel gebeurt in het boek, is er toch sprake van een prettige traagheid die past bij de tijd. Zonder internet en mobiele telefoontjes is het zoeken naar informatie van een totaal andere orde en dwingt tot zelf oplossingen zoeken.

Sarah, de slimme hulp in de huishouding en zeer geïnteresseerd in de dokterspraktijk, is een van de hoofdpersonages. Zij maakt het boek tot een tijdsdocument. Haar functie in de huishouding, haar lef en intelligentie maken Sarah tot het uitgelezen personage om een duistere zaak op te lossen, samen met Will Raven, de jonge assistent van professor Simpson. Zij is van mening dat een vrouw net zo goed als een man een beroep kan en mag uitoefenen.

Het boek barst bijna uit zijn voegen door het aantal personages, dat had wat minder gekund. Soms leidt het af van het opwindende thema: de ontwikkeling van de anesthesie. Onvoorstelbaar hoe in die tijd mensen moesten lijden tijdens een operatie of bevalling. Veel gebeurde zonder verdoving. Met wat geluk kreeg je ether toegediend, maar dit werd uit de losse hand gedoseerd met alle risico’s die dit met zich meebracht. Sterfte van vrouw en/of kind was geen uitzondering. Een bijkomend probleem is de opgeheven vinger van dominee Grissom, die zich in pamfletjes uitlaat tegen het gebruik van verdoving bij bevallingen. Net als de bezwaren van verloskundigen die professor Simpson berichten sturen over over hun standpunt: ‘God, natuur en onparlementaire taal’ zijn hun argumenten tegen het gebruik van pijnstilling in de verloskunde.

Veel vlot geschreven hoofdstukken volgen elkaar op en net als de koets die door nachtelijk Edinburgh snelt of de rennende Raven die zijn hachje moet redden, ontvouwt het verhaal zich. We volgen de personages dwars door de sloppenwijken, aan het bed van kraamvrouwen in nood, sommige helpers met de beste bedoelingen en anderen met duistere intenties. Het boek opent met de paradox dat een boek niet hoort te beginnen met een dode prostituee. Een krachtige openingszin die bedenkelijke beelden oproept. Na het lezen van het boek kan de conclusie getrokken worden dat de macht van (meestal) de man, oorzaak is van misère aan de onderkant van de samenleving, met (meestal) de vrouw als slachtoffer. Dit is natuurlijk niet los te zien van de tijd waarin van sociale zekerheid voor iedereen nog geen sprake was.

Met plezier heb ik mee mogen reizen in een totaal andere wereld die niet helemaal fictief is, want een deel van de personages en gebeurtenissen is gebaseerd op historische bronnen. Dit maakt het boek tot een waardevol inkijkje in de Victoriaanse tijd met een, bijna voyeuristisch, accent op de verloskunde.