Graven in Eichmanns psyche

Gelezen met gemengde gevoelens. Het boek is geschreven in 1963, waardoor misschien niet alle feiten boven tafel zijn gekomen. Dat neemt niet weg dat Eichmann met alles wat er bekend is als een belangrijke uitvoerder van het kwaad gezien kan worden. Mijn gemengde gevoelens komen niet alleen door dit boek, maar ook door de recente gebeurtenissen in het centrum van Amsterdam na de voetbalwedstrijd tussen een Israëlische en Nederlandse ploeg. Het valt niet mee alle feiten boven tafel te krijgen en te duiden. Zoveel meningen en vooral woede, verontwaardiging. Dit was een incident, maar de Shoa duurde jaren en het vooropgezette plan, dat steeds weer aanpassingen nodig had, is van een onvoorstelbare wreedheid en koelbloedigheid. Eichmann scheen een gebrek aan empathie te hebben, dat lijkt me waarschijnlijk. Er wordt gevraagd of het menselijk is om mee te gaan in de spiraal van het kwaad. Wie is zo sterk om weerstand te bieden aan de wil van de tiran? Eichmann deed wat hem opgedragen werd, betuigde geen spijt en was zelfs in staat grappen te maken.

Het boek is een reportage en als zodanig kun je het lezen, met talloze vragen en reflectie die het relaas oproepen. Arendt was van mening dat de Joodse Raden meer hadden kunnen doen om de schade te beperken. Toevallig hebben we vorig jaar de indrukwekkende serie op tv kunnen zien, David Cohen als voorzitter, overtuigend gespeeld door Pierre Bokma. De rillingen lopen je over de rug voor welke dilemma’s zij stonden. Achteraf oordelen is iets anders dan in het heetst van de strijd beslissingen moeten nemen. Eichmann toonde zich geen krachtige persoonlijkheid, het enige wat hij leek te doen was bevelen uitvoeren, een pennenlikker.

Hannah Arendt schreef veel over politiek en dit vond ik een treffende quote:
'De filosoof Hannah Arendt verwoordde het treffend in haar naoorlogse studie over het totalitarisme: ‘Het doel van totalitair onderwijs is nooit om overtuigingen bij te brengen, maar om het vermogen overtuigingen te vormen te vernietigen.’ (De humanisten - Sarah Bakewell)

Ik kijk uit naar het boek van Harry Mulisch dat we volgende maand gaan lezen, Eichmann in Jeruzalem krijgt 4 sterren van mij. Was af en toe wat teveel informatie om op te nemen, ik ga zeker nog eens iets van haar lezen, een behapbaar toegankelijk boek