Psychologiche kennis uit 50 boeken helder samengevat

Dit boek bevat een rijkdom aan ideeën en inzichten van de meest invloedrijke psychologen uit de twintigste en een-en twintigste eeuw. De psychologen, psychiaters, neurologen, en andere wetenschappers, denkers en schrijvers variëren van Sigmund Freud (Droomduiding) en Victor Frankl (De wil zinvol te leven) tot Eric Berne (Mens erger je niet), Edward de Bono (Lateraal denken), en Daniel Coleman (Emotionele intelligentie in de praktijk). Namen zoals Eric Hoffer (De ware gelovigen. Beschouwingen over het wezen van massabewegingen) en Steve Pinker (Het onbeschreven blad. De moderne ontkenning van de menselijke natuur) zijn bij een breder publiek wellicht wat minder bekend, maar zeker niet minder interessant. De besproken boeken bestrijken een periode van meer dan een eeuw, vanaf William James (1890: De hoofdsom van de psychologie) tot Daniel Gilbert (2006: Stuiten op geluk).

De auteur verdeelt zijn boekbesprekingen in zeven categorieën:
1. Gedrag, biologie en genen.
Het gaat hier om kennis van fysiologie, genetica, neurologie, de werking van onze hersenen, en evolutionaire psychologie. Denk aan beschrijvingen en verklaringen voor verschillen tussen mannen en vrouwen, hoe kinderen denken, of de discussie over aangeleerd versus aangeboren.
2. Het onderbewuste.
Vragen op dit gebied zijn bijvoorbeeld: waar komen onze angsten vandaan, (hoe) kunnen we onze dromen verklaren, welke archetypen zijn te onderscheiden in ons collectieve onderbewuste, (hoe) werkt onze intuïtie?
3. Beter denken en voelen: geluk en mentale gezondheid.
Onderwerpen zijn bijvoorbeeld ons zelfbeeld, je goed voelen, keuzestress, Gestalttherapie, en stemmingswisselingen.
4. Waarom we zijn wie we zijn: persoonlijkheid en het ik.
In deze categorie vallen de boeken van onder andere Briggs Meyers en Hans Ysenck (persoonlijkheidstypen), Anna Freud (afweermechanismen), Ronald Lang (het verdeelde zelf) en Melanie Klein (hoe we als kind met pijn en genot omgaan).
5. Waarom we doen wat we doen: drijfveren van de mens.
Boeken in deze categorie gaan bijvoorbeeld over een beter begrip van de menselijke natuur (Alfred Adler), zingeving (Victor Frankl), zelfontplooiing (Abraham Maslow), grenzeloze gehoorzaamheid (Stanley Milgram), geconditioneerde reflexen (Ivan Pavlov) en de invloed van onze omgeving (B.F. Skinner).
6. De dynamiek van relaties.
Bekende namen zijn hier Eric Berne (Mens erger je niet), Thomas A. Harris (Ik ben OK, jij bent OK) en Carl Rogers (Mens worden. Een visie op persoonlijke groei). Niet minder interessant zijn de boeken van Susan Forward over emotionele chantage, en John M. Gottman, over de zeven pijlers van een goede relatie.
7. Creatieve kracht en communicatieve vaardigheden.
In deze laatste rubriek vallen de boeken van Edward de Bono (lateraal denken), Mihaly Csikszentmihalyi (creativiteit en flow), Daniel Coleman (emotionele intelligentie), Douglas Stone e.a. (moeilijke gesprekken) en diverse andere boeken.
Alles bij elkaar een prachtige verzameling die een breed scala aan onderwerpen bestrijkt.

Voor wie in een relatief korte tijd een idee wil krijgen van wat invloedrijke psychologen te zeggen hebben over ons denken, voelen, willen en handelen, is dit een briljante introductie. Het boek is het derde deel in een trilogie over persoonlijke ontwikkeling, na de eerder verschenen “50 Succes klassiekers” en “50 Spirituele klassiekers”. In 2001 publiceerde Butler-Bowdon het boek “Boeddha, James Redfield, Wayne Dyer & 47 andere klassiekers die ons leven hebben veranderd”. Zijn boekbesprekingen geven een idee van de besproken inzichten en theorieën en van de desbetreffende auteurs en stimuleren de lezer om verder te lezen.
Zijn besprekingen zijn goed toegankelijk door de heldere schrijfstijl, al is het geen lichte kost. Door de ontwikkelingen in de psychologie in een historisch perspectief te plaatsen, en de boeken te relateren aan de context waarin ze geschreven zijn en de levensloop van de auteurs, krijgen de besprekingen extra betekenis.

Na het lezen van dit boek blijf je als lezer wel achter met de vraag: wat nu? Hoe kan ik de inzichten zelf toepassen voor meer geluk, wijsheid, persoonlijke groei en ontwikkeling? Wat kan ik doen om anderen hiermee verder te helpen? En wat kunnen professionals doen om hun cliënten van hun problemen af te helpen? Als je de berichten over verwarde of depressieve mensen, daklozen en andere “probleemgevallen” leest, vraagt je je soms vertwijfeld af hoe het zo ver heeft kunnen komen. Gebrek aan veerkracht en zelfdiscipline, onvoldoende motivatie, een groot ego, slechte levensomstandigheden, genetisch bepaald? Als psychoanalyse niet werkt of te veel tijd kost, kan cognitieve gedragstherapie, gericht op het doorbreken van negatieve denkpatronen en vastgeroeste conditioneringen dan wel helpen? Of toepassing van positieve psychologie? En, nóg lastiger, hoe om te gaan met psychopaten, criminelen, en agressieve dictatoriale machthebbers zoals Poetin, Maduro, Netanyahu of narcisten als Trump en Bolsinaro? Ik vrees dat de psychologie hier nog steeds geen eenduidige en effectieve antwoorden op heeft. Dat neemt niet weg dat meer psychologische kennis bij zowel de doorsnee burger als bij politieke adviseurs en andere professionals zeer welkom is, sterker nog: een must!