Twee voor de prijs van één: veel wijsheid en stof tot nadenken

De titel en ondertitel verwijzen naar de dubbele laag in dit boek. Enerzijds is er het verhaal van Ella, een vrouw van veertig jaar, getrouwd met David en moeder van drie jonge kinderen. Zij leidt een ogenschijnlijk fijn maar nogal alledaags en voorspelbaar leven. Wanneer zij door haar baan bij een literair agentschap de opdracht krijgt om een leesrapport te schijven over het boek “Zoete blasfemie” van een zekere Aziz Zahara, raakt zij in de ban van dit boek en van de schrijver. In de loop van het boek zie je haar veranderen, meer lef tonen, en zichzelf overgeven aan de liefde. Anderzijds is er het verhaal van Aziz over het leven van de beroemde Perzische mysticus en dichter Roemi. Dit verhaal speelt zich af in de periode tussen 1242 en 1260. Het vertelt over de intense ontmoeting tussen Roemi en Shams van Abriz en de invloed hiervan op Roemi’s gedrag en gevoelsleven.

De hoofdstukken beschrijven afwisselend wat er in Ella omgaat en de mails tussen Ella en Aziz, en de gebeurtenissen in het leven van Roemi en Shams. Deze worden beschreven vanuit het perspectief van beiden, meester Baba Zaman en zijn novice, Roemi’s zonen Alladin en Sultan Walad, zijn (tweede) vrouw Kerra, hun geadopteerde dochter Kymia, en vele andere kleurrijke figuren. Soms beschreven als vrij neutrale waarnemer, vaker vol liefde en bewondering voor Roemi en Shams, maar ook met haat, afgunst, verdriet, woede, wraak en moordlust.

De gebeurtenissen rond Roemi en Shams zijn boeiend om te lezen. In het begin van het verhaal is Roemi nog een kamergeleerde, vol boekenwijsheid, die met zijn preken telkens een volle moskee aan bewonderaars trekt. Dat verandert als Shams van Abriz op zijn pad komt. Shams is een rebelse en tegendraadse Derwish, een zwervende Soefi, wijs en met een scherpe tong. Mensen zijn voor hem een open boek. Hij deelt zijn wijsheid vaak door eenvoudige maar diepzinnige verhalen te vertellen. De twee herkennen een zielsverbinding in elkaar, sluiten zich uren op in Roemi’s kamer, en maken lange wandelingen. Roemi’s werk, zijn vrouw en twee zonen en zijn volgelingen krijgen nauwelijks nog aandacht. Langzaam maar zeker transformeert Roemi in een dichter met een groot hart.

In de loop van het verhaal komen alle veertig regels aan bod. Ze gaan over God en de liefde voor God, de natuur en onze medemensen. De eerste regel luidt bijvoorbeeld: “Hoe wij God zien is een rechtstreeks reflectie van hoe wij onszelf zien. Als God vooral angst en schuld in ons oproept, betekent dit dat er veel angst en schuld in ons schuilt. Als we God zien als vol van liefde en mededogen, zijn wijzelf ook zo”. Een andere regel luidt: “Je kunt God bestuderen via alles en iedereen in het universum, want God is niet enkel in een moskee, een synagoge of een kerk. Maar als je wilt weten waar zijn woning precies is, is er maar één plek waar je hem kunt bezoeken: in het hart van iemand die waarlijk liefheeft”.

Ik herlas dit boek na een ander boek over Roemi: “Wat je zoekt, zoekt jou”, van Kader Abdolah. Beide boeken zijn prachtig geschreven en ademen de sfeer van het Oosten. Ze vullen elkaar goed aan. Het boek van Kader Abdolah is meer beschrijvend en combineert het levensverhaal van Roemi en een aantal van Roemi’s gedichten en verhalen. “Liefde kent veertig regels” vertelt Roemi’s levensverhaal in romanvorm. De veertig regels zijn deels prachtig en helder, maar soms vrij ondoorgrondelijk. Dat Shams voor zo’n radicale omwenteling bij Roemi zorgt is bijna niet te begrijpen. Daarvoor heb je de ogen van Roemi nodig. Liefde heeft ook een keerzijde: hoe groter de liefde, des te groter het hartzeer als de geliefde niet bereikbaar is.