Macht en onmacht gevangen in één leven

Er is maar één man die koningin Wilhelmina ‘mocht’ doodschieten. En wel Harer Majesteits loyaalste onderdaan, François van ’t Sant. De in 1962 overleden vorstin wil tijdens de oorlogsjaren niet levend in de handen van Nazi’s vallen. Daarom moet haar beschermer in het uiterste geval de trekker overhalen. Maar wie is die Van ’t Sant?

François van ’t Sant wordt in 1883 geboren. Zijn vader sterft als predikant in Nederlands-Indië, waarna de domineesvrouw in Den Helder acht kinderen moet opvoeden. François is dan 9 jaar. Ondanks zijn relatieve lage opleiding, destijds de ULO, maakt Van ’t Sant een bliksemcarrière bij de politie. Al tijdens de Eerste Wereldoorlog komt Van ’t Sant in contact met de Britse geheime dienst. Als hoofd van de Rotterdamse Rivierpolitie heeft hij zicht op transportbewegingen in het roerige Europa. De informatie-uitwisseling vormt de basis voor een langdurige relatie.

Koningin Wilhelmina is dan al enige tijd getrouwd met prins Henderik. Een notoire vreemdganger wiens escapades moeten worden geverifieerd, afgekocht en toegedekt. De vorstin doet een beroep Van ’t Sant, die voor haar vuile handen wil maken. De twee worden onafscheidelijk en Wilhelmina heeft nu eindelijk een man die ze wel kan vertrouwen.

Van ‘t Sant is slim, maar tweemaal maakt hij ‘fouten’ die een heel eigen leven gaan leiden. De affaire 'Elisabeth le Roi' wordt de eerste grote smet op zijn bijzondere carrière. Van ’t Sant bemiddelt in de betaling van 40.000 gulden vanwege een buitenechtelijk kind. Als dat geld verdwijnt, wordt gevreesd dat hij dat in zijn dure huis heeft gestoken. Van ’t Sant verweert zich, maar hij kan vrijwel niemand overtuigen.

In de Tweede Wereldoorlog begeleidt de politiecommissaris de gevluchte koningin Wilhelmina in Londen. Hij is daar verantwoordelijk voor haar veiligheid. Aanvankelijk wordt hij ook hoofd van de overzeese, Nederlandse inlichtingendienst. Opnieuw lijken de contacten met de Britse geheime dienst belangrijk. Maar Van’ t Sant is niet succesvol en hij wordt vervolgens geparkeerd als hoog politieambtenaar. En verbonden aan Wilhelmina. In de Britse hoofdstad wordt Van ’t Sant extreem gewantrouwd. Roddel en achterklap lopen zo hoog op dat er zelfs plannen van verzetsploegen zouden zijn om hem te vermoorden.

Harer Majesteits loyaalste dienaar is een heerlijke biografie geworden. Puinruimer Van ’t Sant beweegt zich in belangrijke, vertrouwelijke kringen tijdens een zeer speciale periode. Ons vorstenhuis, de politici in ballingschap en de nieuwe spionagediensten moeten toewerken naar een bevrijd Nederland. Maar veel lijkt met haat en nijd aan elkaar verbonden. In zo’n verbitterde omgeving moet Van ’t Sant de veiligheid over en belangen van Wilhelmina bewaken. Veel mensen menen dat Van ’t Sant een stapje verder is gegaan. Dat hij als intrigant Wilhelmina heeft geholpen zoals hem dat goed uitkwam. Een Raspoetin werd hij genoemd. Biograaf Sytze van der Zee kiest er voor een relatief objectieve beschrijving. De auteur is op zoek gegaan naar de meest ernstige verwijten en het verweer van Van ’t Sant daarop. Vast staat dat Van ’t Sant meineed heeft gepleegd ten behoeve van het Koningshuis.

François van ‘t Sant is beschimpt en gehaat vanwege zijn trouw aan twee koninginnen. Want tijdens de Greet Hofmans-affaire heeft hij vervolgens Wilhelmina’s dochter Juliana bijgestaan als adviseur. Omdat veel klachten over hem niet goed zijn onderbouwd, heeft de persoon Van ’t Sant een zekere tragiek gekregen. Er was ’iets’ met hem en dat was voor critici voldoende om de man volledig af te branden. Tegelijkertijd heeft een zwak verweer of het noodzakelijke zwijgen, die zijn werkzaamheden met zich meebrachten, Van ’t Sant ook zeker niet geholpen. Veel drama in één mensenleven. Het heeft - opnieuw - een prachtig boek opgeleverd.