Een modern sprookje met ruwe randjes

‘Aan de rand van een groot bos...’, dat was hoe Eka het sprookje over Hans en Grietje altijd begon. Maar het is lang geleden dat haar twee zoons die woorden voor het laatst van haar hoorden. Sandor en Saba zijn namelijk samen met hun vader vanuit hun geboorteland Georgië naar Engeland gevlucht, terwijl Eka achterbleef in Tbilisi. Het boek van vroeger is gesloten en Eka is trouwens inmiddels overleden. Zij is enkel nog een herinnering in het verder wat zielloze volwassen leven van haar twee zoons.

Dat is de uitgangssituatie in ‘Aan de rand van een groot bos’, de debuutroman van Leo Vardiashvili. Net als zijn hoofdpersoon Saba is ook Vardiashvili als kind vanuit Georgië in Engeland terecht gekomen, overigens wel met zijn beide ouders. Hij studeerde Engelse literatuur in Londen. In zijn debuutroman heeft hij elementen uit zijn eigen leven verwerkt, zoals de herinnering aan de oorlog begin jaren ‘90, toen Georgië zich losmaakte van de Sovjet Unie, en de herinnering aan een bezoek aan zijn geboorteland na jarenlange afwezigheid.

Hoofdpersoon Saba keert na ongeveer 18 jaar afwezigheid ook terug naar zijn geboorteland. Hij doet dat om te zoeken naar zijn vader en broer, die tijdens een bezoek aan Georgië spoorloos verdwenen zijn. In het boek vertelt Saba in ik-vorm over zijn speurtocht, die trekken heeft van de tocht langs de broodkruimels van Hans en Grietje. Hij komt langs de plekken van zijn jeugd, die herinneringen wakker maken. Mooie herinneringen, maar ook verdrietige. Saba wordt op zijn tocht vergezeld door de stemmen van de overledenen, zoals zijn moeder en zijn oom, maar ook door een uitermate levend persoon: taxichauffeur Nodar. Nodar is een prachtig karakter: hij gaat kettingrokend, zuipend en vloekend door het leven en weet de wat dromerige Saba steeds uit heikele situaties te redden. Specifiek uit de handen van een politieman, die net als Saba op zoek is naar Irakli, Saba’s vader.

De schrijfstijl van het boek is toegankelijk. De elementen van een detective (het spoor van aanwijzingen dat naar Irakli leidt) maken dat je door wil blijven lezen en het boek bevat een goede mix tussen dramatiek en humor. Het gaat over serieuze thema’s, zoals oorlog, trauma en ontheemding, maar het wordt (bijna) nooit té zwaar door de lichtvoetige toon van het personage Nodar en de soms bijna absurdistische beschrijvingen van de Georgische bureaucratie. Ook krijg je door de beschrijvingen van Saba’s tocht een goed beeld van de stad Tbilisi en de geschiedenis van Georgië, zonder dat het belerend wordt. Het boek doet enigszins magisch realistisch aan, door de vele verwijzingen naar het sprookje van Hans en Grietje, door de stemmen van de overledenen en door alle wilde dieren die in Tbilisi opduiken tijdens Saba’s speurtocht. Dat laatste blijkt overigens gebaseerd op een waargebeurde situatie: na een overstroming in 2015 wisten wilde dieren uit de dierentuin te ontsnappen en liepen er daadwerkelijk een nijlpaard, een beer, wolven en tijgers door de straten van Tbilisi. Je verzint het niet!

Er zijn zeker ook zaken op het boek aan te merken. Zo vliegt het plot in de laatste 50 pagina’s behoorlijk uit de bocht en heeft Vardiashvili misschien iets teveel thema’s, verhalen en symboliek in het boek willen stoppen, waardoor het einde net niet helemaal afgerond aanvoelt. Toch is het boek door de originele opzet en schrijfstijl zeker een aanrader en maakt het nu al nieuwsgierig naar wat Vardiashvili nog meer voor ons in petto heeft.