Ditjes en datjes over de ansjovisserij

Ansjovis kennen de meesten van ons als dat zoute visje op de pizza. Maar wist je dat er veel meer manieren zijn om ansjovis te bereiden? Of dat een groot deel van onze voormalige Zuiderzeevloot op ansjovis viste? Dat zich er een ansjoviskolonie schuilhoudt in de Noordzee? Of dat er een ansjovisoorlog is uitgevochten tussen Spaanse en Franse vissers? Goede kans dat het antwoord op veel van die vragen ‘nee’ is, en in dat geval zou je je een paar uurtjes aangenaam kunnen vermaken met ‘Ansjovis : kleine vis, groot verhaal’ van Petra Possel.

Possel is een journalist die podcasts en radio- en televisieprogramma’s maakt en culinaire recensies schrijft. Ze schrijft en praat over diverse onderwerpen, maar eten en koken zijn terugkerende thema’s. Niet vreemd dus dat zij zich nu op de ansjovis heeft gestort. Ik hou van boeken die aan de hand van één onderwerp de geschiedenis en de wereld induiken, dus verheugde me op dit boek en alles wat ik ervan zou kunnen leren, maar het stelde helaas wat teleur.

Dat komt in de eerste plaats doordat het boek vanuit het ik-perspectief is geschreven en daardoor bijna net zoveel over Possel zelf als over de ansjovis(serij) gaat. Ze neemt je als het ware mee op haar reis langs binnen- en buitenlandse vissersplaatsen, op zoek naar kennis over de ansjovis. Dat het persoonlijke daarbij een grote rol speelt merk je al meteen als ze aan het begin van haar zoektocht Harderwijk bezoekt. Possel is daar geboren en heeft er de eerste paar jaar van haar leven gewoond. Dat is niet ansjovisgerelateerd, en eigenlijk ook niet relevant, maar zet wel meteen de toon. We lezen verder o.a. dat Possel met een bakje oesters aan de Baskische kust zit, en bij de aanblik van een man met een gegroefd gezicht moet ze denken aan de roman ‘Zout op mijn huid’ die ze vroeger heeft verslonden. Veel couleur locale dus, weinig directe relevantie.

In haar zoektocht reist Possel langs Nederlandse vissersplaatsen zoals Spakenburg, Hoorn en Bergen op Zoom, maar ook verder zuidelijk naar Frankrijk, Spanje en Italië. De visserij, dat is wat haar interesseert, meer dan de ansjovis zelf. Over het visje zelf kom je in dit boek namelijk opmerkelijk weinig te weten. Tussen de regels door pik je wat feitjes op, maar een hoofdstuk over de biologie van deze vis ontbreekt. Zelfs lezen over de visserij zou nog boeiend kunnen zijn, maar hierbij valt op dat veel van wat gezegd wordt nogal repetitief is. Bij de zoveelste oude visser die vertelt dat vroeger alles anders was weet je het wel zo’n beetje.

Op zeker moment smacht je naar meer diepgang, naar kritische vragen, naar afwisseling. Hoe zit het bijvoorbeeld met de ansjovis die vanuit Chili wordt geïmporteerd als de Spaanse vissers niet aan de vraag kunnen voldoen? Hoe zit het met de visverwerkers in Noord Afrika? Dat zijn feitjes die tussen neus en lippen genoemd worden, maar waar Possel geen vervolgvragen of -onderzoek aan besteedt. In plaats daarvan rijdt ze liever door naar het volgende karakteristieke vissersplaatsje aan de Zuid Europese kust, om de volgende oude visser te spreken waarna er natuurlijk een visje wordt geconsumeerd op een zonnig terras. Het blijft dus erg gezellig allemaal. Possel heeft een jaloersmakende rondreis gemaakt, maar het boek blijft in het ditjes en datjes-niveau hangen en lijkt eerder het verslag van een roadtrip dan een boek over ansjovis.