Teveel stereotypen

Schrijfster Marina Lewycka werd kort na de Tweede Wereldoorlog geboren in een vluchtelingenkamp in Duitsland en woont sinds ze 1 jaar is in Engeland. Haar ouders kwamen uit Oekraïne. Hoewel ze (naar eigen zeggen) al vanaf jonge leeftijd schrijft, werd haar debuutroman ‘Een korte geschiedenis van de tractor in de Oekraïne’ pas in 2005 gepubliceerd. Het boek werd goed ontvangen, is in verschillende talen vertaald en won een aantal prijzen. Na dit debuut schreef Lewycka nog verschillende andere romans.

‘Een korte geschiedenis van de tractor in de Oekraïne’ speelt zich af kort na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie, toen veel Oost-Europeanen naar het Westen trokken op zoek naar een beter leven. Het verhaal draait om Nikolai, een bejaarde Oekraïense weduwnaar die al sinds de jaren ’40 in Engeland woont en tot ergernis van zijn volwassen dochters opnieuw wil trouwen. En niet zomaar met iemand, nee, met de veel jongere Valentina, een vrouw uit Oekraïne. Valentina is een opportunistisch typetje en uit op een verblijfsvergunning en harde cash. Het verhaal wordt verteld vanuit het perspectief van 1 van de dochters, die haar vader ondanks haar ergernis toch wil redden van zijn eigen domheid.

Het opmerkelijke aan dit boek is dat het eigenlijk 2 verhalen bevat. Aan de ene kant zijn er de komisch bedoelde verwikkelingen rondom Valentina in het heden, aan de andere kant wordt langzaamaan de dramatische familiegeschiedenis van Nikolai en zijn dochters uit de doeken gedaan. En daar weer doorheen verweven zijn fragmenten uit een boek over de geschiedenis van tractoren dat Nikolai aan het schrijven is. Wat die fragmenten precies toevoegen blijft onduidelijk; eerder breken ze het verhaal op.

Soms werkt het: humor gebruiken om een zwaar verhaal te vertellen. Dat brengt wat lucht in een verhaal, en zet tegelijk - door het contrast - de zwaarte extra aan. Maar bij dit boek pakt het niet goed uit. Humor is natuurlijk iets persoonlijks, maar deze humor voelde geforceerd en de personages blijven oppervlakkig. Vooral Valentina wordt nogal ongenuanceerd en karikaturaal neergezet. Ze belichaamt het stereotype van de Oost-Europese golddigger: overdadig opgemaakt, een borstvergroting en een obsessie met luxe. Haar overdreven gedrag maakt haar tot een ongeloofwaardig personage. Onderliggende zwaardere thema’s zoals stalinisme, oorlog, vluchtelingen, intergenerationeel trauma en eenzaamheid zijn boeiend, maar worden helaas nauwelijks uitgewerkt.

Kortom: een verhaal met veel potentie, dat diepgang mist en teveel blijft hangen in stereotypen. Ondanks enkele grappige passages en het inzicht dat het geeft in de Oekraïense geschiedenis, weet het niet te overtuigen.