Plussen en minnen

Waterjager is de debuutroman van de Surinaams-Nederlandse auteur (en dierenarts) Chris Polanen.. Hij schreef eerder korte verhalen en publiceerde ná Waterjager, dat verscheen in 2017, nog een tweede roman: Centaur. Waterjager speelt zich af in een dystopische wereld: Paramaribo staat onder water en is grotendeels verlaten door de mens. Het zijn vooral Braziliaanse goudzoekers, hoertjes en criminelen die achterbleven, samen met enkele inwoners die om wat voor reden dan ook niet weg wilden. Deze ‘samenleving’ wordt met harde hand geregeerd door JC.

JC heeft een jongere broer, Joshua, die als kind met hun moeder naar Nederland is vertrokken, terwijl JC met hun vader achterbleef in Paramaribo. Het contact binnen het gezin is in de loop van de jaren compleet verwaterd. Maar Joshua is zich nooit thuis gaan voelen in Nederland en besluit op een dag - ruim 20 jaar na zijn vertrek - zijn broer en vader op te zoeken. Maar zijn het Suriname en de broer en vader uit zijn herinnering er nog wel, of zijn ze onherstelbaar veranderd?

Dit is een roman met plussen en minnen. Een pluspunt is zeker de prachtige atmosferische beschrijving van het overstroomde Paramaribo. Alleen de hogere huizen steken nog als eilandjes boven het water uit, hun balkons nu aanlegsteigers voor de bootjes waarmee de inwoners zich verplaatsen. De zonsondergangen schitteren in alle kleuren over het water, waar vogels laag overheen vliegen. Je ziet het echt voor je. Binnen die bijna magische setting passen prima de magisch-realistische scènes over een overleden kind dat zich in dromen - en soms ook op klaarlichte dag - vertoont. En de toekomstvoorspellende gaven van Aparecida, een feeërieke vrouw die beide broers weet te betoveren.

Over de roman hangt een gevoel van weemoed. Dat zit in het verlangen dat Joshua al die jaren heeft gevoeld naar zijn vader en broer, naar Suriname, naar vroeger, naar de tijd dat hij ergens bij hoorde. En hoewel de uitgever het boek in de markt heeft gezet als een soort dystopische toekomstroman of ‘kli-fi”, leek mij de hele setting vooral metaforisch. Is het land uit je jeugdherinnering er nog wel, of is het overstroomd door nieuwigheden, veranderd in iets onherkenbaars? Aan die visie op het boek draagt bij dat het technisch gezien een vreemde toekomst is die hier geschetst wordt: het Nederland waar Joshua als kind in terecht komt doet denken aan het Nederland uit de jaren ‘80, communicatie gaat per post, niemand heeft een telefoon, laat staan een smartphone en Paramaribo lijkt de enige stad die te maken heeft met waterproblemen, in Nederland is niks aan de hand.

Dat sommige dingen logisch gezien niet helemaal kloppen kon ik nog wel naast me neerleggen, maar dat kon ik minder goed met het toch wat slappe plot. Want er gebeurt niet zoveel in Waterjager. Er worden veel personages opgevoerd en het verhaal kabbelt voort rondom hun dagelijkse beslommeringen en interacties. Totdat er ineens een bad guy opstaat en het plot onverwacht ontaardt in een soort thriller met een bijna duivelse moordenaar die na elke vechtpartij of moordpoging opnieuw tot leven komt. Ook het vertelperspectief droeg niet echt bij aan de spanningsboog. Aan het begin van het boek wisselt dat nog regelmatig tussen Joshua en JC - twee behoorlijk verschillende karakters - maar op zeker moment komt het uitsluitend te liggen bij de vrij saaie, ietwat klagerige Joshua. JC is een veel complexer personage en juist zijn blik zou het verhaal voor mij interessanter hebben gemaakt.

Al met al een boek dat vooral atmosferisch heel sterk is, maar het niet perse van zijn plot moet hebben, en dat ondanks de vele vechtscènes toch in de eerste plaats een boek is over ontheemding en het verlangen ergens thuis te zijn. Ik zou het evengoed voorzichtig aanraden aan mensen die boeken uit of over Suriname zoeken, vooral door de bijzondere setting.