Tussen West-Europa en Nabije Oosten

De Adriatische Zee is een regio die tot de verbeelding spreekt. Zomer, zon, zee, heerlijke stranden…, in dit boek gaat Kaplan veel verder dan dat! Hij trok van 2016 tot 2018 door het Adriatische gebied en kwam in Italië, Slovenië, Kroatië, Montenegro, Albanië en Griekenland. Hij focust zich op de versmelting van oost en west. Waar komt die indrukwekkende Byzantijnse iconografie en architectuur in Ravenna vandaan? Welke erfenis liet Venetië na aan de Dalmatische kust? Waarom doen de bouwkundige meesterwerken in Triëst meer denken aan Wenen of Boedapest dan aan Rome?
Overal waar hij komt merkt Kaplan dat de oude grootmachten officieus voortleven in de verschillende economische, sociale en culturele patronen. Sporen uit de Oostenrijks-Hongaarse Dubbelmonarchie, het Ottomaanse Rijk en de Venetiaanse Republiek zijn alomtegenwoordig. In bepaalde gebieden van ex-Joegoslavië en in Albanië ijlt de erfenis van bijna een halve eeuw communisme onder Tito en Hoxha nog na. Weggevaagde tradities en zwakke instituties werken nog steeds door.
Kaplan passeert mooie steden, door de bora-wind gedomineerde kusten en duizelingwekkende landschappen. Hij kijkt met kritische blik, praat met de plaatselijke bevolking en trekt conclusies. Hij merkt dat de levensstandaard steeds lager wordt naarmate hij zuidelijker door ex-Joegoslavië en Albanië trekt. Om daarin verbetering te brengen, ziet hij een bepalende rol weggelegd voor de EU. Die kan de gebieden verder helpen. Immers, in deze vaak problematische landen komt de rechtsstaat maar moeizaam tot stand. Allerlei omstandigheden in geografie en geschiedenis zijn daarbij bepalend.
De landen rond de Adriatische Zee zijn lappendekens van culturele rijkdom: van oosters-orthodox en rooms-katholiek tot islamitisch; van Slavisch, Italiaans en Albanees tot Grieks; van mediterraan en Midden-Europees tot Balkanees. Die gemengde geschiedenis en geografie versterken elkaar en spelen een belangrijke rol in de regio rondom de Adriatische Zee, die de overgang vormt van West-Europa naar het Nabije Oosten.

Het boek van Kaplan geeft je zin om de gebieden te ontdekken, te bereizen en er over te lezen. “Mijn reis lijkt op een intensieve cursus, waar boeken en het landschap zelf de docent zijn,” stelt hij. Want inderdaad, naast het geopolitieke schenkt de auteur aandacht aan de literatuur over de regio, vooral van Angelsaksische schrijvers. Over Rebecca West uit hij meermaals zijn bewondering en aan non-fictieschrijvers als Julius Norwich en de Franse Fernand Braudel wordt niet voorbij gegaan.
Met slechts 1 kaartje - waar dan nog niet alle vermelde toponiemen op staan – is dit boek erg karig bedeeld. Ook afbeeldingen zouden wel mogen opgenomen worden, beschrijvingen zeggen niet alles. Het boek komt eerder traag op gang in het eerste hoofdstuk. Maar het geduld van de lezer die doorzet wordt beloond! Knappe inzichten uit meer dan 1000 jaar geschiedenis, met de laatste eeuw als één van de heftigste. Want het geopolitieke verhaal van de 20ste eeuw in deze regio, daarvan moet de plot nog geschreven worden.

****
Toegevoegd aan mijn lijst "Balkan": literatuur van Balkanauteurs of van niet-Balkanschrijvers waarin de Balkanregio (Albanië, Bosnië&Herzegovina, Kosovo, Kroatië, Montenegro, Noord-Macedonië, Servië en Slovenië) een belangrijke rol speelt.