Romance tussen rassenwetten en wereldoorlog

Ferrara (Emilia-Romagna, Italië), 1938-39. Het landhuis met park en tennisveld van de Finzi-Contini’s, gekend als “Het Bootje van de Hertog”, was even omvangrijk als afgezonderd. Dat laatste gold voor de hele familie en in het bijzonder voor Alberto en Micol, zoon en dochter des huizes. Hun sporadische verschijning in het straatbeeld, het immense familiegraf op het joods kerkhof en de kostbare koets met pluchen interieur waren omgeven door een zweem van bewondering en mysterie…
Micol en Alberto waren leeftijdsgenoten van de ik-persoon (alter-ego van de auteur). Toen die laatste op een middag in juni zijn slecht examenresultaat vernam en ronddwaalde langs de muur van “Het Bootje van de Hertog”, werd hij gewenkt door Micol. Zij - mager, blond en voorzien van grote heldere ogen - bood troost. Later, ten tijde van de Italiaanse rassenwetten, brachten Micol en haar broer Alberto een lange reeks van complexe ontmoetingen op gang. Werd hij als enige uitgenodigd? Welke ontvangst viel hem te beurt binnen de muren? Wat bracht de rassendiscriminatie teweeg?
Een bijzonder jaar tussen rassenwetten en wereldoorlog, waarin hij - geboren uit gewone geassimileerde mensen – vanaf de muur van het grote privébos tot in de kern van het landhuis wist door te dringen, waar sinds lang niemand van binnen of buiten de stad een voet had gezet…

In dit derde en dikste boek van het zesluik “Het verhaal van Ferrara”, brengt Giorgio Bassani (1916-2000) de romance in beeld tussen hem (als alter-ego van de ik-figuur) en Micol Finzi-Contini. Ferrara, de stad waar zijn romanfiguren leven en die hij zo aanschouwelijk voorstelt, geraakt in de greep van het fascisme. De auteur schetst de tijd tussen de afkondiging van de rassenwetten en het uitbreken van wereldoorlog 2, waarin de joodse gemeenschap daar voornamelijk bestond uit geassimileerden. Joodse mensen namen er volop deel aan het culturele en politieke leven, een aanzienlijk deel was lid van de fascistische partij.
Als uitstekend verteller geeft hij de stemming weer – vaak ironisch - van een stad waarvan een deel van de inwoners in de greep komt van deze maatregelen. Welke weg kiezen ze? De meeste van hen zijn niet in staat om de werkelijkheid onder ogen te zien, laat staan in de toekomst te kijken. Het van kracht worden van de rassenwetten en de daarmee gepaard gaande treiterijen brengen bitterheid en verwarring. Gelijklopend met de beperkingen die het fascistische regime oplegt, openen zich mogelijkheden voor jonge mensen die hen dichter bij elkaar brengen. Ondanks alles ontwikkelt zich in de intimiteit van een besloten, aristocratische omgeving de romance van hun leven.
De auteur doet zijn verhaal op een rustige manier, alsof hij de lezer van dichtbij in vertrouwen neemt. Bassani vertelt vanuit het “heden” – het boek werd geschreven omstreeks 1960 – maar gaat in zijn proloog helemaal terug tot de nadagen van de Etruskische samenleving, waarmee hij de tragische parallel oproept met de verdwijnende joodse gemeenschap in zijn stad, wat bij hem hetzelfde gevoel teweegbrengt. De melancholische sfeer die hij weet te scheppen, doet denken aan “De tijgerkat” van Giuseppe Tomasi di Lampedusa.
Wie dit boek wil begrijpen, hoeft de 2 vorige delen “Binnen de muren” en “De gouden bril” niet gelezen te hebben. Wie dat wel deed, ziet bekende personages als dokter Elia Corcos, advocaat Geremia Tabet, de oude socialiste Clelia Trotti en dokter Athos Fadigati figureren op de achtergrond.
Een puntgaaf opgebouwd verhaal boordevol contextgegevens. Een lichtvoetig liefdesavontuur op een melancholisch en tragisch bedje.

****
Toegevoegd aan mijn lijst "Italië": literatuur van Italiaanse auteurs of van niet-Italiaanse schrijvers waarin Italië een belangrijke rol speelt.