Hadrianus, zijn rijk en zijn tijd

Romeinse Rijk, 1ste-2de eeuw. Hadrianus (76-138) gaf zijn naam aan de Muur in Noord-Engeland, liet het Pantheon in Rome herbouwen en koos Villa Adriana in Tibur als zijn verblijfplaats. Stuk voor stuk iconen die symbool staan voor wat hij deed en wie hij was. Die Muur accentueert dat hij het Rijk niet verder uit wou breiden, het Pantheon getuigt hoe kunstminnend hij was, Villa Adriana staat voor zijn behoefte om zich te kunnen terugtrekken buiten Rome zonder de stad uit het oog te verliezen. Hij is de geschiedenis ingegaan als een goede keizer, maar bij zijn tijdgenoten scoorde hij niet over de hele lijn even hoog…
Dit boek overziet het leven van deze moedige, fascinerende en zelfingenomen bestuurder, wiens wortels in Spanje lagen, die op jonge leeftijd verliefd werd op al wat Grieks was en heel zijn leven in de ban bleef van mysteries en tovenarij. Als flitsen uit lang vervlogen tijden zien we de jongen met krullend haar, de baardige, stevig gebouwde keizer en de zieke, snel geïrriteerde man die zijn autobiografie schreef en zijn mausoleum ontwierp… Met Hadrianus als uitgangspunt, neemt auteur Anthony Everitt (*GB, 1940) het immense Rijk in ogenschouw, kadert de gebeurtenissen, verduidelijkt Hadrianus’ gedrag en toetst het aan de waarden en normen uit die tijd. Door wie werd hij geïnspireerd, begunstigd of tegengewerkt in zijn streven naar het keizerlijke purper? Hoe was de verhouding met zijn adoptievader Trajanus? Wat waren de kernpunten in zijn beleid? Waar lukte en faalde hij? Welke relatie had hij met Antinoös, de knappe knaap uit het oosten?

Van het begin af ziet Everitt zich geconfronteerd met de naweeën van opruimerige klerken, barbaarse invallers of christelijke monniken, waardoor vele bronnen verloren zijn of vernietigd. Van wat rest, zijn een aantal auteurs onbetrouwbaar. Door bronnen met elkaar te vergelijken, info te toetsen aan archeologisch materiaal (munten blijken hierbij van onschatbare waarde) en te putten uit zijn onmetelijke kennis van de Grieks-Romeinse oudheid, kreeg de auteur het klaar om het aantal vraagtekens tot een minimum te herleiden (1). Al zijn er zaken die we nooit zullen weten…
Het boek is hoofdzakelijk chronologisch opgebouwd, met waar nodig flash-backs naar eerdere periodes waarmee b.v. een interessante parallel te trekken is, om wat verduidelijkende historiek te geven of om inspirerende personen uit het verleden te belichten. Daarnaast zijn er een aantal thema’s - zoals relaties met knapen, mysteries en bijgeloof, de dames in Hadrianus’ leven - die op meerdere plaatsen in het discours telkens opnieuw onder de aandacht komen. Staaltjes van een goed doordachte opbouw. Een samenvattende chronologie, 2 kaartjes, illustratiekatern, noten, register en bibliografie zijn een meerwaarde. Everitt heeft niet het meeslepende van Tom Holland noch het bevattelijke van Barry Strauss en bedient zich niet van flitsende one-liners. Een zekere langdradigheid kan wel eens om de hoek loeren en de aandacht verslappen. De intelligente opbouw en de inzichten die voortvloeien uit de grote deskundigheid die de auteur aan de dag legt, zijn zaken waarin dit werk uitblinkt.

(1) Tom Buijtendorp bracht o.a. met "Het jaar 117: sporen van Trajanus en Hadrianus in de Lage Landen" en "De gouden eeuw van de Romeinen in de Lage Landen" (verschenen in 2017 en 2021) interessante recente info over Hadrianus en zijn Forum Hadriani.

****
Toegevoegd aan mijn lijst "Romeinse geschiedenis": non-fictieboeken die de Romeinse geschiedenis (ca. 750 vC - 500 nC) behandelen.