Ruim anderhalve kilo Wiener

De Nederlandse schrijver L.H. Wiener kreeg onlangs voor zijn zeventigste verjaardag van uitgeverij Atlas Contact een bijzonder cadeau: een monumentale uitgave van al zijn verhalen. De verhalen  biedt in 1142 pagina’s liefst 95 korte (enkele pagina’s) en lange (ongeveer honderd pagina’s) verhalen, het prachtige resultaat van vijftig jaar schrijverschap. Enige minpunt: het boek weegt ruim anderhalve kilo. Daardoor is het lezen ervan een kwelling voor de polsen. Het kan natuurlijk altijd erger (Het vroege werk van Jan Wolkers, met ook al zo’n mooie inhoud, weegt 1800 gram), maar toch.

Tegenover het lichamelijke ongemak staat echter een forse beloning. De verhalen van Wiener, hier in volgorde van schrijven opgenomen, vormen een gigantisch autobiografisch web, meer dan uit lezing van nu en dan een afzonderlijke bundel duidelijk wordt. In deze halve eeuw literaire productie duiken steeds weer dezelfde personages, plaatsen en gebeurtenissen op. Wiener legt ook verbindingen door in later werk expliciet te verwijzen naar eerdere verhalen. ‘Tegenover alles wat ik in mijn leven fout heb gedaan, kan ik stellen dat ik op één gebied strikt zuiver ben gebleven: mijn literaire werk. Het is ontstaan zoals het moest, organisch en uit zichzelf. Nooit heb ik iets geforceerd of verbogen. Niets verzonnen, maar alles vormgegeven.’ Aldus Wiener in het verhaal ‘Wim Aaij’.

Lodewijk-Henri Wiener publiceerde zijn eerste verhalenbundel Seizoensarbeid  in 1967. Inmiddels omvat zijn oeuvre elf bundels en een aantal ‘romans’. De aanhalingstekens zijn van Wiener zelf, die dit deel van zijn werk liever niet zo noemt: ‘Romans zijn dikke boeken die andere schrijvers schrijven; de meeste slecht of overbodig en vol gezochte vondsten, maar niettemin aangeleverd in een voortdurende stroom van middelmatigheid.’ (‘De langste adem’).  De ‘romans’ van Wiener zijn op talloze manieren verweven met de rest van zijn werk. Ze hadden daarom eigenlijk ook hun chronologische plaats moeten krijgen in deze uitgave, daarmee het gewicht tot boven de twee kilo brengend. Maar voor zo’n verzameld werk is het natuurlijk nog te vroeg.

Wiener was behalve schrijver ook een kleine veertig jaar leraar Engels. In De verhalen betreurt hij dat regelmatig. In ‘Nachtboek’ zegt hij: ‘Weer een lange examendag. Schrijvers moeten schrijver zijn en niet iets anders, maar ik kan van schrijven niet leven, daarvoor is mijn productie te gering, en ik kan niet tegen onbetaalde rekeningen en nog minder tegen loketten, althans niet tegen loketten waar ik mij dien te vervoegen.’ Zijn leraarschap leverde hem echter wel veel stof op voor zijn verhalen. Hij hield er ook drie relaties met ex-leerlingen aan over. Deze liefdes en hun trieste afloop worden prachtig beschreven. Ook zijn kinderen en huisdieren zijn vaak onderwerp, net als zijn liefde voor sommige schrijvers, zeilen, schaken, gokken, sigaren en sterke drank.

Het oeuvre van Wiener, dat opvalt door een perfecte schrijfstijl vol zelfspot en cynisme, trok heel lang maar weinig lezers. De laatste jaren is er gelukkig een kentering ten goede gaande. Maar een bestsellerauteur zal Wiener nooit worden. Dat ligt aan het werk zelf, dat geen concessies doet aan het grote publiek en dat vol zit met literaire verwijzingen. Voor een echte literatuurliefhebber gelden die ‘bezwaren’ niet. Die kan volop gaan genieten van De verhalen  en neemt de pijnlijke polsen op de koop toe.