Onbevredigend slotakkoord van Bernlef
“Bernlefs allerlaatste roman is een parel in zijn omvangrijke oeuvre”, zegt de uitgever op de achterflap van Een onschuldig meisje. Dat is helaas nogal overdreven, want de in 2012 overleden Bernlef heeft heel veel beters geschreven. Deze korte roman is een onbevredigend slotakkoord.
In Een onschuldig meisje staan de dertienjarige Lucille Dubois en de jonge onderwijzer Jos Swinkels centraal. Lucille is de oudste leerling in groep acht. Zij krijgt te weinig aandacht van haar moeder, die vooral bezig is met haar schilderijen en haar vriendinnen en Lucilles vader is er met zijn secretaresse vandoor. Jos Swinkels is door zijn vriendin in de steek gelaten en heeft zich daarom terugtrokken uit de grote stad. In het dorpje Sanddam gaat hij les geven aan groep zeven en acht van de plaatselijke basisschool en dus ook aan Lucille.
Aanvankelijk probeert Lucille, samen met het groepje vriendinnen waarover zij de baas speelt, de nieuwe onderwijzer weg te pesten. Dat is met zijn voorgangster immers ook gelukt. Maar Jos reageert anders dan verwacht. Hij mag Lucille wel, besteedt aandacht aan haar en maakt af en toe een complimentje. Dat maakt veel indruk op het verwaarloosde meisje. Ze wordt verliefd op haar onderwijzer en fantaseert over een seksuele relatie. Haar beste vriendin vertelt zij deze fantasie alsof die werkelijk gebeurd is. Al snel zingt dan het verhaal rond in het dorp, met alle gevolgen van dien.
Een verhaal met veel mogelijkheden, zou je denken. Maar dan valt het resultaat nogal tegen. Bernlef stuurde het manuscript van Een onschuldig meisje twee weken voor zijn dood naar de uitgever. Het lijkt erop dat hij een onvoltooid werk nog haastig heeft afgemaakt. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de onevenwichtige opbouw en voor een aantal slordigheden.
Zo bestelt Jos op de ene pagina een pilsje en rekent hij op de volgende zijn kopje koffie af, heet Staatsbosbeheer hier consequent Rijksbosbeheer en heeft Lucille het over het tijdschrift Verstandig Ouderschap, een blad van de NVSH dat in 1967 al een andere naam kreeg. Knap van zo’n dertienjarige. Bernlef laat haar ook nog eens spreken en schrijven als een goed ontwikkelde volwassene.
Storender nog is de onevenwichtige opbouw. Als de vermeende relatie tussen Jos en Lucille gaat rondzingen in het dorp, is het boek al op ruim twee derde van de omvang. Bernlef heeft dan veel pagina’s besteed aan de geschiedenis van Sanddam, aan de Tweede Wereldoorlog en aan de geestelijk gehandicapten uit het tehuis in het stadje. Lang niet van al deze passages is de functie duidelijk. Als het verhaal eindelijk echt op gang komt, vult de schrijver maar pakweg vijftig pagina’s met het verdere verloop.
Waar Sanddam ligt, wordt niet helemaal duidelijk. Het plaatsje kreeg te maken met de Watersnoodramp, dus in Zeeland zou je denken. Maar als een politieman zich meldt, blijkt hij van Recherche Noordlanden te zijn. Wanneer het verhaal speelt, is duidelijker aangegeven. De oorlog is 55 jaar geleden, dus dat moet in 2000 zijn. Dat verklaart meteen de afwezigheid van mobiele telefoons en computers.
Al met al is Een onschuldig meisje geen meesterwerk. Maar toch. Toch is het een echte Bernlef, geschreven in diens kenmerkende, heldere stijl. Als totaal mislukt, maar dankzij mooie passages voor de Bernlef-liefhebber toch een aanwinst.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ton van der Molen
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
