Laatste opleving van oude dichter

Zo’n honderdtwintig jaar nadat Arthur Schnitzler er de laatste hand aan legde, is nu dan eindelijk zijn novelle Später Ruhm verschenen. In Nederland heet deze ‘nieuwe’ Schnitzler Late roem. Uitgeverij Querido heeft er iets moois van gemaakt: een prachtig uitgevoerd, gebonden boekje en een uitstekende vertaling van Elly Schippers.

De Oostenrijker Arthur Schnitzler leefde van 1862 tot 1931. Aanvankelijk werkte hij als arts, gespecialiseerd in hypnose, maar na verloop van tijd besloot hij zich geheel op de literatuur te richten. Hij is vooral bekend door het geruchtmakende Reigen (1897, Nederlandse titel Reidans), een van zijn vele toneelstukken. Van zijn romans, verhalen en novellen wordt vooral Traumnovelle uit 1926 nog gelezen. Het was de inspiratiebron voor de film Eyes Wide Shut.

Dat Late roem nu pas verschijnt en niet in 1895 heeft niets te maken met de kwaliteit ervan. Publicatie als feuilleton ging indertijd niet door, omdat de novelle moeilijk in acht stukken was te knippen. Het manuscript belandde toen in een la. In het nawoord wordt verteld hoe het verder ging met dit vergeten werk.

Hoofdpersoon van Late roem is de bejaarde, alleenstaande Eduard Saxberger. Hij woont in Wenen, met zijn huishoudster. In zijn jeugd had ‘de oude heer’, zoals Schnitzler Saxberger meestal noemt, dichterlijke aspiraties. Hij publiceerde een dichtbundel en ook nog een en ander in tijdschriften, maar toen zijn werk nauwelijks aandacht kreeg stopte hij ermee. Hij ging aan de slag op kantoor, daar werkt hij ondanks zijn gevorderde leeftijd nog steeds.

Zijn rustige, wat saaie bestaan wordt volledig overhoop gegooid als Saxberger onverwacht bezoek krijgt van een jonge dichter. Die blijkt de poëzie van Saxberger te kennen en te bewonderen. In de schrijverskring waartoe de jonge dichter behoort schijnt Saxberger zo ongeveer een legende te zijn. Zeer gevleid door al dit nieuws laat Saxberger zich meetronen naar een bijeenkomst van die schrijverskring. Hij krijgt daar het gevoel er helemaal bij te horen.

Zo komt langzaam maar zeker de ‘dode’ dichter weer tot leven. Saxberger verwaarloost zijn kennissen door alleen nog met de schrijversgroep om te gaan. Hij wil nieuwe gedichten gaan schrijven, maar dat lukt niet meer. En na verloop van tijd ziet hij in: dit is niets voor mij, ik kan het verleden niet over doen. Met die jongelui heeft hij eigenlijk niets gemeen.

Late roem is een sterke novelle die ook de lezers van nu kan boeien. Mooi geschreven zonder overtollige franje, vol humor, ironie en melancholie. Het verhaal doet zo nu en dan denken aan de romans en novellen van tijdgenoot Marcellus Emants, waarin ook vaak een oude heer een laatste opleving heeft en dan moet concluderen dat een tweede jeugd niet bestaat. Alleen gaat het bij Emants meestal over een verliefdheid op een jongere vrouw.

Na lezing van Late roem is de behoefte aan meer vertalingen van werk van Schnitzler groot. Helaas heeft de boekwinkel op dat punt weinig te bieden, het antiquariaat gelukkig wel.