De rijke cultuur van onze Oosterburen
Duitsland, het land van bier en worst, Oktoberfeesten, het Roergebied, het nazi-verleden, de Berlijnse Muur. Het zijn van die standaard kenmerken die het land bij je oproepen. Duitsland heeft een zeer rijke cultuur en die heeft auteur Jerker Spits proberen te vatten in 15 fenomenen.
Een forse cultuurgeschiedenis in 174 (verantwoording en register daargelaten) bladzijden verklaren, dat is een hels karwei. Zo niet een onmogelijke opgave. Toch heeft Spits het gedaan en dat komt het leesgemak niet bij alle fenomenen ten goede. Taaie stukken met jaartallen, quotes en vele persoonsnamen wisselen elkaar af met teksten die zeer gemakkelijk leesbaar zijn. Enige voorkennis over Duitsland is bijna een vereiste.
Natuurlijk, het onderwerp bepaalt al gauw of je in beginsel meer geïnteresseerd bent in een onderwerp of niet. De curryworst is een fenomeen dat zich makkelijk laat lezen. Naast de ontstaansgeschiedenis van de worst en het feit dat er een witworstgrens is, die Noord- en Zuid-Duitsland verdeelt, lukt het Spits ook om de politiek in dit fenomeen te betrekken. Zo is de witworst typisch Zuid-Duits en zogezegd wat conservatiever, en zal je in het noorden de currywurst veel meer tegenkomen. Gerhard Schröder werd in de jaren ‘00 zelfs de currywurstkanselier genoemd in zijn strijd om het bondskanselierschap tegen de Zuidelijke kandidaat Edmund Stoiber.
De vijftien fenomenen beschreven in dit boek, houden allemaal verband met elkaar. Schrijver Spits is zeer goed in geslaagd om die verbanden te beschrijven en levendig te maken. Zo legt hij in het fenomeen ‘Het sprookjesboek’ de link tussen de gebroederlijke sprookjesschrijvers Grimm en de hardrockband Rammstein. De gebroeders Grimm zijn verantwoordelijk voor een gigantische hoeveelheid sprookjes die typisch Duits zijn. In het begin waren de sprookjes hard en nationalistisch. Het sprookje Hoe de kinderen slachtertje speelden werd zelfs verboden. In dit sprookje slacht een vader een varken. Een van de kinderen doet hem na en stak zijn broertje in de hals. Het sprookje eindigt met een hele vermoorde familie, inclusief de baby in de badkuip. Eeuwen later bezingt Rammstein vele sprookjes met de raggende stem van Till Lindemann.
In de sprookjes van de gebroeders Grimm wordt de Jood in een kwaad daglicht gesteld. De Jood in de doornstruik beschrijft een hebzuchtige Jood die aan het eind van het sprookje wordt verbrand. Dit antisemitische verhaal werd geschreven in het begin van de 19e eeuw, ruim een eeuw voordat het nationaalsocialistische regime van Adolf Hitler in Duitsland aan de macht kwam. Als je het hele boek hebt doorgelezen, kun je niet aan de indruk ontsnappen dat het nazisme diepgeworteld lag in de Duitse cultuur. Het regime maakte zeer slim gebruik van iconische fenomenen zoals de sprookjes en de Volkswagen, door de Duitsers verkozen tot het meest Duitse product aller tijden.
Welke fenomenen passeren nog meer de revue? Onder andere Humboldts papegaai, het bos, de Lutherbijbel, de piano, de houtsnede en de Handy van Angela Merkel. Spits geeft ook nog een zeer bruikbare lijst van boeken waarmee je je verder kunt verdiepen in het land van onze Oosterburen. Staalhelmen en curryworst is kortom een volledige, soms overcomplete samenvatting van de Duitse cultuurgeschiedenis.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
