Veel beter dan dit wordt het niet

1941. Parijs is vol vluchtelingen. Een vrouw wil van de brug springen. Een man weerhoudt haar. Die man blijkt de uit Duitsland gevluchte vrouwenarts Ravic te zijn, die illegaal abortussen uitvoert om te overleven. ‘Ravic is mijn derde naam al.’ ‘En dat allemaal omdat je geen nazi bent!’ De vrouw noemt zich Joan. Ze is gevlucht uit Mussolini’s Italië.

In flashbacks leren we hoe Ravic door de Nazi’s kapot is gemaakt. Vervuld van haat, vooral tegen de beul die dood van zijn vrouw op zijn geweten heeft. Hijzelf is ontsnapt uit de gevangenis. Vluchten is zijn tweede natuur geworden. Overal loert gevaar; niemand is je vriend. Zich aan iemand binden kan hij eigenlijk niet meer. Dit doet oorlog met mensen, lijkt Remarque te willen zeggen.

"Ik wil elk moment weg kunnen gaan. Hoe komen wij toch zo?
Daar moet een reden voor zijn."

Ravic denkt dat hij na de dood van zijn vrouw nooit meer iets kan voelen voor een ander. Hij probeert dus van de verliefde Joan af te komen, maar zijn beste vriend Boris vindt dat hij dat niet kan maken. Als hij haar dan toch maar weer opzoekt, springt de vonk over. Twee wanhopige mensen die zich aan elkaar vastklampen op een hotelkamer in een wolk van alcohol om de pijn op afstand te houden. Hij is nog wel de arts die mensen helpt, maar geloven in zijn vak doet hij niet meer. Joan en hij zien elkaar bijna elke dag. Hij helpt haar zelfs aan acteerklusjes. Zo ontstaat er zelfs iets van een relatie tussen de hartstochtelijke actrice en de gebroken arts. Dan ziet Ravic onverwacht Nazi-beul Haake, die de dood van zijn vrouw Sybil op zijn geweten heeft, in Parijs lopen. Hij zou zijn voornemen die nog ’s om te brengen, in praktijk kunnen brengen. Dan is hij zelf ook een moordenaar. Of niet. Dan is er misschien een toekomst. Hoe moet dit aflopen - je vreet je vingers erbij op van de stress.

Arc de Triomphe, in 1946 eerst in het Engels gepubliceerd, was Remarques tweede wereldsucces na het autobiografische anti-oorlogsboek Van het westelijk front geen nieuws uit 1929 (jonge kerels ervaren aan het front wat onrecht is) – geen wonder dat de Nazi’s het boek op de brandstapel gooiden). Remarque moest voor zijn leven vrezen en vluchtte naar de VS. Het boek werd een reusachtige bestseller, en Remarque een soort societyfiguur.

Het sprankelende proza van Remarque heeft veel schrijvers geïnspireerd. Voor Edgar Hilsenrath was dit boek de aanzet tot zijn schrijverschap, vertelt de auteur van het zwart-humoristische De nazi en de kapper (SS-er ontsnapt door een joodse identiteit aan te nemen) in een nawoord. ‘Alles klopt, de handeling, de haarfijn getroffen sfeer, de dialogen en de narratieve spanning. Voor mij zijn zijn boeken het beste wat de Duitse literatuur heeft voortgebracht.’ Alleen al met de belevenissen van memorabele bijfiguren als de corrupte arts Veber, de ziekelijke Kate of de hoerenmadam Rolande zou je een goed boek kunnen vullen.

Erich Maria Remarque (eigenlijk Erich Paul Remark) (Osnabrück 1898 – Locarno 1970) was een literaire vernieuwer – hij gebruikte moderne psychologische inzichten van Sigmund Freud in zijn werk, had een scherp oog voor menselijke drijfveren en schreef met empathie. Zijn stijl is concreet, zijn verhalen meespelend. In de eerste 20 bladzijden Arc de Triomphe heb je meer beleefd dan in menige ‘literaire’ thriller in 200. In de century-serie van Cossee is al meer werk van Remarque verschenen, en ook van Arnold Zweig en Hans Fallada. Prachtig uitgeven in hardcover. De vertaling van Cees Kelk is al wat ouder, maar razendscherp. En hoe doordacht is de foto op de papieren omslag: een foto van twee mannen die kappen op straatlantaarns plaatsen om het licht af te schermen.

Veel beter dan dit wordt het niet. Vijfsterrenwerk.